ALBANIË – In Albanië is de eerste minister ter wereld benoemd, gemaakt door kunstmatige intelligentie. De AI genaamd Diella gaat over de aanbestedingen in het land, op die manier wil Albanië corruptie in het land tegengaan. Diella zou ongevoelig moeten zijn voor belangenverstrengeling, bedreigingen en smeergeld. ‘Ze wordt gebruikt als een hulpmiddel, ze gaat niet daadwerkelijk ministeriële verantwoordelijkheden op zich nemen.’

Toetreding EU

Albanië was tot 1991 een totalitaire communistische staat. Zodra het communistische regime was gevallen, kregen ze meer invloeden van de West-Europese cultuur. Voorheen had Albanië juist invloeden van Oost-Europa. Daarom wilden de Albanezen onderdeel worden van het westen van Europa. Dit ideaal uit zich in de ambitie om de Europese Unie toe te treden. Het doel voor Albanië is om dit voor 2030 te doen, maar de aanhoudende corruptie in het land bemoeilijkt het proces.

Corruptie 

Al jarenlang heeft het land te maken met corruptie. Zo scoren ze op de corruptie-index van Transparency International. Deze index berekent hoe corrupt de publieke sector in het land is, hierbij staat de honderd voor zuiver en de nul voor hoog corrupt. Albanië scoort als een van de laagste Europese landen met een score van 42 op de 100. De corruptie is in het dagelijks leven ook zichtbaar, zo beaamt ook journalist in Albanië, Alice Taylor: ‘Niet alleen de overheid is corrupt, ook de inwoners participeren in de corruptie, zonder dat ze zich realiseren dat ze onderdeel zijn van het probleem.’

Echter is de corruptie het probleem wat Albanië belemmert tot toetreding van de Europese Unie. Om de corruptie tegen te gaan hebben ze nu dus Diella tot informele Minister van Aanbestedingen benoemd. Ze is namelijk onafhankelijk ten opzichte van ambtenaren. Desondanks kan een AI gemanipuleerd worden, daarom is transparantie over Diella van belang. Dit bevestigt ook hoogleraar Societal Implications of AI, Pim Haselager: ‘De overheid moet onder andere aangeven hoe het systeem getraind is, hoe het systeem tot zijn antwoorden komt en wie het menselijk overzicht heeft.’

EU Artificial Intelligence Act

In plaats van dat Diella kan helpen met de toetreding tot de Europese Unie, kan het het proces ook juist verder belemmeren. De EU heeft namelijk een Artificial Intelligence Act, het doel van dit pact is om het AI gebruik in de diverse sectoren van de Europese Unie te reguleren. Het beschrijft de verschillende risico’s die je met kunstmatige intelligentie kunt lopen. Haselager: ‘De AI-act is aanwezig en helder, er kan lering genomen worden van de landen die al AI regels hebben. Dat maakt de benoeming van een AI minister alleen maar opmerkelijker.’ 

Zowel Haselager als Taylor beamen dat de instelling van Diella waarschijnlijk gaat om een publiciteitsstunt vanuit de huidige premier Rama. ‘In plaats van het aankondigen van Diella als AI-hulpmiddel voor de aanbestedingen, hebben ze haar aangekondigd als minister. Er kwam een interessante laag achter bij de samenleving’, vertelt Alice Taylor, journalist in Albanië. Diella neemt dus niet daadwerkelijk ministeriële verantwoordelijkheden op zich en dient als hulpmiddel aan Albanië.

Uit onderzoek van het CBS in 2024 is gebleken dat van de 18 tot 25 jarigen 48,7% gebruik maakt van programma’s met kunstmatige intelligentie. Desondanks is uit een peiling onder ons publiek gebleken dat 90% geen ministeriële functie zou toevertrouwen aan een AI. Albanië heeft dit dus wel gedaan, nieuwsgierig hiernaar? In de onderstaande explainer heeft verslaggeefster Julia de instelling van Diella uitgelegd.