Equal Pay Day markeert symbolisch het moment waarop vrouwen in Nederland “gratis” gaan werken vergeleken met hun mannelijke collega’s, vanwege de loonkloof. Deze dag, 15 november, benadrukt de loonongelijkheid die ondanks wetgeving nog altijd bestaat op de Nederlandse arbeidsmarkt. Volgens Wendy Broersen, oprichter van Superpeople die zich richt op diversiteit en inclusie op de werkvloer, beïnvloedt de loonkloof niet alleen het loon, maar ook de verdere loopbaan en het pensioen van vrouwen. De EU heeft hiervoor een nieuwe regeling ingevoerd om deze kloof verder te verkleinen.

Historisch gezien verdienen vrouwen per uur minder dan mannen; dit verschil staat bekend als de loonkloof. Eerder kwam dit door seksistische aannames in de samenleving, maar sinds 1957 geldt in de EU het principe van ‘gelijk loon voor gelijk werk’, waarmee loondiscriminatie verboden werd. Toch verdienen vrouwen in Nederland nog steeds gemiddeld 7% minder per uur dan mannen, zelfs wanneer rekening wordt gehouden met factoren zoals functie, opleiding en ervaring. Dit verschil, de gecorrigeerde loonkloof genoemd, varieert sterk per sector, met een hoogtepunt van 21,7% in de delfstofwinning.

Onderhandelen
Volgens Broersen zijn er meerdere oorzaken voor dit loonverschil. “Het begint al bij de bijbaantjes. Vrouwen vragen simpelweg minder loon dan mannen en onderhandelen minder. Dit verschil stapelt zich op gedurende hun carrière, omdat het salaris van de ene baan vaak de basis vormt voor de volgende.” Ze benadrukt echter dat vrouwen wel degelijk goed kunnen onderhandelen, maar vaak niet voor zichzelf.

Parttime Werk
Een andere belangrijke factor is dat vrouwen vaker parttime werken dan mannen. “Nederland is kampioen parttime werken, vooral onder vrouwen. Wanneer vrouwen minder gaan werken vanwege de zorg voor kinderen, leidt dit tot ongelijkheid, vooral op hoger niveau. Het is lastiger om promotie te maken als je slechts twee of drie dagen per week werkt, en bij die promotie hoort vaak ook een hoger uurloon.” Dit patroon is duidelijk zichtbaar in de statistieken.

Invloed op de Levensloop
De loonkloof heeft ook gevolgen voor de verdere levensloop van vrouwen, vooral wat betreft de pensioenopbouw. “Als je kijkt naar de pensioenuitkeringen, zie je dat die van vrouwen aanzienlijk lager zijn,” zegt Broersen. In 2018 bedroeg het gemiddelde pensioen van vrouwen in Nederland 40% minder dan dat van mannen; het op een na grootste verschil in de Europese Unie, volgens onderzoek van pensioendenktank Netspar. De loonkloof beïnvloedt dus niet alleen hun carrière, maar ook hun financiële zekerheid na het werkende leven, waardoor vrouwen financieel vaak sterker afhankelijk zijn van hun partner.

Europese Wetgeving voor Gelijk Loon
De Europese Unie ziet het verkleinen van de loonkloof als een belangrijke prioriteit. Een van de oplossingen volgens de EU is meer transparantie op de werkvloer om ongelijkheid tussen medewerkers bespreekbaar te maken. Dit werd een prioriteit in de EU-gendergelijkheidsstrategie 2020-2025. Als onderdeel hiervan is de Equal Pay-wetgeving ingevoerd. Sinds 24 mei 2023 moeten bedrijven in de EU-informatie over salarissen delen en actie ondernemen als het loonverschil tussen mannen en vrouwen groter is dan 5%. Deze maatregel versterkt de aanpak van de loonkloof en vraagt meer aandacht voor deze ongelijkheid.

Dataverantwoording
De datavisualisatie voor dit onderzoek komt uit de “Monitor Loonverschillen Mannen en Vrouwen 2022” en Werkzame beroepsbevolking; arbeidsduur, 2003-2022 van het CBS. Hiervoor is gekozen om het CBS zelf wordt gezien als een betrouwbare bron vanwege de onafhankelijkheid, transparantie, strikte methoden en nationale databronnen, wat zorgt voor nauwkeurige, representatieve statistieken over economische en maatschappelijke trends in Nederland.

 De Monitor Loonverschillen Mannen en Vrouwen, uitgevoerd door het CBS, onderzoekt elke twee jaar de loonverschillen tussen mannen en vrouwen in Nederland. Deze analyse maakt gebruik van UWV-data uit de Polisadministratie, aangevuld met CBS-registers voor details over sectoren en bedrijven. De monitor onderscheidt het bruto-uurloonverschil en de gecorrigeerde loonkloof. Het bruto-uurloon geeft een algemeen overzicht, terwijl de gecorrigeerde kloof factoren als functie, opleiding en ervaring meeneemt voor een beter begrip van structurele verschillen. Regressieanalyses verfijnen het inzicht in de loonkloof. Ondanks de grondige methoden ontbreken gegevens over bijvoorbeeld onderhandelingen en voorkeuren, wat mogelijk invloed heeft op het verschil.

De CBS-dataset “Werkzame beroepsbevolking; arbeidsduur, 2003-2022” biedt inzicht in de Nederlandse bedrijfsdynamiek per sector, grootte en regio. Gegevens komen van o.a. de Kamer van Koophandel en worden regelmatig gecontroleerd en bijgewerkt. Houd wel rekening met kleine aanpassingen in de data door veranderingen in categorieën of regio-indelingen; dat kan soms invloed hebben op vergelijkingen door de tijd heen.

Verder is nog de de Netspar-publicatie “Gelijke rechten, maar geen gelijke pensioenen: de genderkloof in Nederlandse tweedepijlerpensioenen” gebruikt. Deze analyseert de aanzienlijke pensioenkloof tussen mannen en vrouwen in Nederland. De auteurs baseren hun bevindingen op gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en diverse pensioenfondsen, aangevuld met juridische en beleidsmatige analyses