Diversiteit is een veelbesproken onderwerp in de journalistiek, maar hoe zit het op de plek waar het begint: de School voor Journalistiek. Dit artikel verkent de huidige situatie van diversiteit binnen de opleiding.

Uit een enquête onder studenten van de School voor Journalistiek (SvJ) blijkt dat een klein percentage een migratieachtergrond heeft. 67,9% van de respondenten is volledig Nederlands, tegenover 10,7% met een migratieachtergrond.

Figuur 1

Waarom journalistiek minder aantrekkelijk is voor studenten met een migratieachtergrond

Dr. Aya Ezawa, socioloog en Diversity Officer aan de Universiteit van Leiden, deelt haar visie op waarom studenten met een migratieachtergrond minder vaak kiezen voor journalistiek. “Als kind uit een migrantengezin heb je vaak ouders die moeite hebben met het vinden van een baan. Mensen komen naar Nederland met ambities, maar die zijn vaak gekoppeld aan opleidingen in de geneeskunde of rechten vanwege de focus op kwalificaties en hogere startsalarissen,” verklaart Ezawa. Deze opleidingen spreken jongeren uit migrantenfamilies sneller aan, deels door beperkte kennis van wat andere opleidingen opleveren. Ook de journalistiek heeft bepaalde aannames, en vaak krijgt deze groep vanuit hun omgeving niet de steun om een creatieve opleiding te kiezen. “Het gaat om bestaanszekerheid. De journalistiek is een creatieve opleiding en migrantenouders vragen zich soms af wat hun kinderen daar mee kunnen bereiken, zoals bij kunstopleidingen,” aldus Ezawa.

Daniella Johnson, voorzitter van Diversity Talks, ziet dit probleem ook. Volgens haar worden studies zoals geneeskunde en rechten vaak gekozen omdat ze als succesvol en prestigieus worden beschouwd. “Deze opleidingen bieden duidelijke carrièrekansen, terwijl richtingen zoals filosofie of creatieve studies minder waardering krijgen,” zegt Johnson. Hierdoor voelen veel jongeren zich gedwongen om voor traditionele, minder creatieve opleidingen te kiezen.

Blootstelling aan discriminatie

Daarnaast is er een belangrijke overweging voor jongeren met een migratieachtergrond die kiezen voor de journalistiek. “Als journalist met een migratieachtergrond krijg je al snel te maken met vooroordelen in je werk. Je bent veel in contact met anderen, stelt vaak vragen en zet jezelf bloot aan de wereld, klaar voor reacties en opmerkingen,” vertelt Ezawa. Uit eerder onderzoek van The Guardian (2006) blijkt dat journalisten van kleur vaker te maken krijgen met verbale agressie. Hoewel de situatie sindsdien mogelijk veranderd is, blijft discriminatie een belangrijke factor in de journalistiek.

Hoe staat dit voorlopige beeld uit de enquête tegenover eerder onderzoek?

Een artikel op de website van de Universiteit van Amsterdam (UvA) bespreekt een onderzoek, uitgevoerd in samenwerking met zes Randstedelijke universiteiten, waaronder de UvA, en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het onderzoek verzamelt data over de instroom van studenten met een Nederlandse vooropleiding en migratieachtergrond. In de onderstaande visualisatie worden de resultaten van dit onderzoek weergeven.

Figuur 2

Figuur 3

Het aantal studenten met een migratieachtergrond in bacheloropleidingen is toegenomen (figuur 2), maar het aandeel in de studentenpopulatie is minder sterk gestegen (figuur 3). Het percentage steeg van 25% in 2008 naar 29% in 2022. In grotere steden wordt dit percentage als een bescheiden stijging waargenomen. Deze cijfers tonen, in vergelijking met de resultaten van de hierboven genoemde enquête, aan dat de groep studenten met een migratieachtergrond relatief klein is gebleven, ondanks de stijgende instroom.

Ezawa vergelijkt de enquête-resultaten met gegevens uit onderzoeken van de UvA en het CBS. Ze merkt op dat er veranderingen plaatsvinden, maar dat dit in een traag tempo gebeurt. Zowel de journalistiek als de wetenschap kunnen een belangrijke rol spelen bij het bevorderen van diversiteit, en deze verandering begint al in de schoolbanken van de SVJ. De verzamelde data en bestaande onderzoeken suggereren dat er meer initiatieven nodig zijn om etnische inclusiviteit binnen de studentenpopulatie van de SVJ te bevorderen.

De toekomst van diversiteit binnen de journalistiek 

Een diverse studentenpopulatie op de School voor Journalistiek is gunstig. Groepen met verschillende achtergronden zijn vaak  kritischer, juist vanwege hun uiteenlopende ervaringen. Dit is essentieel in de journalistiek omdat het leidt tot veelzijdige berichtgeving.

“Wat ik denk dat goed werkt, is om samen met de organisatie te kijken naar wat diversiteit en inclusie voor hen betekenen en hoe ze dit het beste kunnen aanpakken. Bij Diversity Talks hebben we bijvoorbeeld een campagne gehad genaamd Diverstories, waarin we de cijfers rondom kansenongelijkheid belichtten,” vertelt Johnson.

Hoewel diversiteit en inclusie veel besproken worden, ziet Johnson dat dit niet altijd leidt tot daadwerkelijke veranderingen “Het is juist belangrijk om er een verhaal aan vast te koppelen, omdat dit laat zien waarom diversiteit en inclusie zo belangrijk zijn. Zo worden mensen echt gezien en krijgen hun verhalen de aandacht die ze verdienen”.

Hoe kunnen opleidingen dit probleem aanpakken?

Niet alleen binnen families met een migratieachtergrond is verandering nodig, maar ook creatieve opleidingen zelf spelen een cruciale rol. Volgens Johnson zouden deze opleidingen zich meer moeten richten op het helpen van jongeren bij het ontdekken van hun interesses, in plaats van uitsluitend te focussen op de praktische aspecten van een studie.

“Het zou bijvoorbeeld enorm waardevol zijn als opleidingen gastlessen of workshops organiseren waarin jongeren kunnen zien hoe verschillende studierichtingen hen kunnen helpen hun passies te ontwikkelen. Dit geeft hen een breder perspectief en laat zien dat er meer mogelijkheden zijn dan de traditionele studies die vaak worden aanbevolen,” stelt Johnson.

Binnen Diversity Talks is men zich er goed van bewust dat een studiekeuze voor veel jongeren met diverse achtergronden een uitdaging kan zijn. De organisatie zet zich in om jongeren te ondersteunen door hen bewust te maken van kansenongelijkheid en de invloed van sociale en culturele verwachtingen op hun keuzes.

Verantwoording

De datavisualisaties in dit verhaal zijn gebaseerd op twee onderzoeken en zijn ontworpen om de informatie overzichtelijk weer te geven. Er is een enquete afgenomen onder tweedejaars studenten aan de SvJ. Deze groep is geselecteerd omdat het eerste jaar veel uitval kent, en ouderejaars nationaal en internationaal verspreid zijn voor stages en minors. De resultaten van deze enquête zijn voorlopig en dienen voorzichtig te worden geïnterpreteerd. Hoewel de resultaten voorlopig zijn en nader onderzoek nodig is, bieden de cijfers een nuttige vergelijking met bestaande onderzoeken. Het tweede onderzoek, uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek, toont aan dat het aantal studenten met een migratieachtergrond in bacheloropleidingen is gestegen. Toch blijft hun aandeel binnen de totale studentenpopulatie relatief klein.