Recent onderzoek van de Universiteit van Pittsburgh laat zien dat mensen AI-gedichten vaak niet kunnen onderscheiden van menselijke poëzie. In veel gevallen is er zelfs voorkeur gegeven aan de AI-gedichten. Dit roept vragen op over wat poëzie nu eigenlijk authentiek maakt. Om meer te leren over de authenticiteit van poëzie en de rol die AI daarin speelt, spreek ik met poëzie-expert Corina Breukink. Haar kennis over poëzie en literatuur biedt waardevolle inzichten.
Corina Breukink promoveerde op 13 december 2024 aan de Universiteit Utrecht met onderzoek naar het verbeteren van leesprocessen bij middelbare scholieren, het onderzoek was onder andere gericht op het lezen van poëzie. Ze is docent en postdoc-onderzoeker bij de lerarenopleidingen Nederlands en het lectoraat Curriculumvraagstukken Funderend Onderwijs van de Hogeschool Utrecht.
Wanneer zijn gedichten makkelijk te begrijpen?
Corina Breukink: Voor niet-expertlezers zijn gedichten met herkenbare vormen vaak makkelijker te begrijpen. Traditionele vormen met eindrijm, een duidelijke strofe-indeling, herkenbare emoties of verhalende elementen worden als toegankelijker ervaren. Zulke gedichten worden vaak ook hoger gewaardeerd. Dit blijkt uit mijn promotieonderzoek, maar ik zie het ook terug in mijn onderwijspraktijk.
Aan het einde van het artikel is een quiz te zien. In de quiz zijn er tien gedichten vijf AI-gegenereerd en vijf menselijk.
Corina voor de quiz:
Wat zijn uw inzichten over authenticiteit in poëzie?
Corina Breukink: Een interessant artikel van dichter Keith Holyoak gaat over de verschillen tussen AI-gegenereerde poëzie en poëzie die hij zelf schrijft. Hij concludeert dat AI-poëzie vaak clichématig is omdat AI alleen kan putten uit bestaand trainingsmateriaal. -Clichématig: Het herhalen van voorspelbare of stereotiepe ideeën of beelden zonder veel diepgang of originaliteit.- Een dichter probeert weg te blijven van het clichématige. Een dichter is namelijk vaak op zoek naar gelaagdheid.
Corina Breukink had 5 van de 10 gedichten goed geraden, hoeveel heeft u er goed?
Corina na de quiz:
Corina Breukink: Het onderscheid maken tussen “authentieke” en “niet-authentieke” poëzie is lastig. AI selecteert elementen uit gedichten waarmee de AI-generator is getraind, dus ik verwachtte dat de AI-gedichten clichématiger zouden zijn. Dit hangt samen met de prompts die jij hebt gegeven om de gedichten te laten genereren en heb je de dichtersteksten gekozen? Zijn dit ambigue of juist anekdotische gedichten? Moderne of traditionele? Als er gedichten gebruikt werden van dichters die ik lees, had ik wellicht makkelijker een verschil gezien met de AI-gedichten.
Dit is op dit moment de favoriete poëziebundel van Corina Breukink
Wat betekent gelaagdheid in poëzie volgens u? Corina Breukink: Gelaagdheid in poëzie is de meerduidigheid. Dat wat niet expliciet wordt gezegd. Het is de ruimte voor de lezer om zijn eigen associaties te maken. In poëzie is er altijd ruimte voor open plekken, voor ambiguïteit. In proza is het vaak lineair, de tekst is meer gesloten. Maar poëzie speelt met deze open plekken, het zet de lezer op het verkeerde been en maakt het mogelijk om bij verschillende lagen betekenis te ontdekken.
Wanneer is poëzie authentiek
Corina Breukink: Authenticiteit hangt ook samen met opvattingen. Je kunt stellen dat poëzie authentiek is als het door een dichter is geschreven, vanuit de ‘innerlijke ervaring’. Dit wordt bevestigd door Holyoak. Er is dus ook sprake van authenticiteit wanneer een dichter tekst ontleent aan de realiteit en die in een dichtbundel plaatst. Dat kan een vervreemdend effect geven, waardoor de lezer reageert, lacht, nadenkt of geniet van wat er staat. Eigenlijk geldt: alles wat door een dichter als gedicht wordt gepresenteerd en gepubliceerd, is een gedicht.
AI kan volgens u dus geen authentieke poëzie schrijven?
Corina Breukink: Nee, dat denk ik niet. AI kan alleen combineren en herhalen wat al in het systeem zit. Een dichter daarentegen werkt vanuit verbeeldingskracht en kan een emotionele laag aanbrengen in een gedicht. Dat menselijk aspect mist bij AI volledig. AI kan supersnel veel teksten genereren, maar je moet bijvoorbeeld een enorm taalvermogen hebben om gedichten met emoties te schrijven op zo’n manier dat er een emotionele reactie ontlokt wordt bij een lezer
Denkt u dat AI over een paar jaar authentieke poëzie kan schrijven? Corina Breukink: Nee, ik denk het niet. Poëzie werkt op meerdere niveaus: syntactisch (de structuur en opbouw van zinnen) en semantisch (de betekenis en interpretatie van woorden en zinnen). Deze lagen versterken elkaar en creëren samen de unieke impact van een gedicht. Goede poëzie heeft een gelaagdheid die niet gemakkelijk door AI te repliceren is. AI kan wel degelijk een sonnet in de stijl van Shakespeare genereren, maar het mist de subtiliteit die nodig is om echte poëzie te maken, die op verschillende niveaus werkt. Het mist de menselijke ervaring, de nuance en de creativiteit die nodig zijn voor echte poëzie. Het zal altijd “armer” zijn in die zin.
Denkt u dat dichters zich bedreigd voelen door AI in de poëzie? Corina Breukink: Ik denk niet dat dichters zich echt bedreigd voelen, omdat ze, net als Holyoak, kunnen vertrouwen op hun vermogen om zich subtiel uit te drukken, vanuit hun menselijke ervaringen. Wat wel een dreiging is, is dat er weinig poëzie wordt gelezen.
AI kan geen authentieke poëzie schrijven. U stelde dat het probleem niet AI is, maar dat te weinig mensen poëzie lezen. Hoe bedoelt u dat?
Corina Breukink: Poëzie heeft een klein publiek, want veel mensen vinden het moeilijk. Het is een gemiste kans dat poëzie en het lezen van poëzie op Nederlandse scholen niet of sporadisch worden onderwezen. Veel docenten vinden het lastig om poëzie in de les te bespreken. Bovendien is het niet vanzelfsprekend dat docenten Nederlands poëzie lezen. Op de lerarenopleidingen van de HU wordt aan poëzie en poëziedidactiek wel aandacht besteed, zodat docenten Nederlands-in-opleiding handvatten krijgen en dus meer vertrouwen kunnen krijgen om poëzie in de klas te behandelen.
De survey: Er zijn 10 gedichten, 5 AI en 5 van menselijke dichters. Corina Breukink had de helft goed, hoeveel heeft u er goed?
De antwoorden van de test:
- Menselijk
- AI
- AI
- Menselijk
- AI
- Menselijk
- Menselijk
- AI
- Menselijk
- AI
