Disney, bekend van sprookjes en tijdloze animaties, heeft de afgelopen jaren een flinke verandering doorgemaakt. Van klassieke tekenfilms zoals Sneeuwwitje tot moderne live-action remakes als The Little Mermaid, probeert het entertainmentbedrijf nu verhalen te vertellen met meer diversiteit en inclusiviteit. Maar hoe goed lukt dat eigenlijk?

De eerste Disney-films, geproduceerd tussen de jaren 30 en 60, waren in veel opzichten het product van hun tijd. De personages waren over het algemeen wit en dun, wat een reflectie was van de heersende schoonheidsidealen in de samenleving. In deze periode werden minderheden vaak afgebeeld als karikaturen, wat leidde tot schadelijke stereotypen. Een voorbeeld hiervan is de film “Dumbo” uit 1941, waarin zwarte kraaien met overdreven Afro-Amerikaanse accenten een belangrijke rol spelen. Deze personages zijn overduidelijk ontworpen om te passen binnen de raciale stereotypen van die tijd.

Daarnaast zien we in “Lady and the Tramp” uit 1955 dat de honden in de steegjes vaak een sterke stereotypering van Spaanse en Italiaanse achtergronden hebben. In plaats van authentieke en genuanceerde weergaven, werden deze culturen gereduceerd tot eenvoudige, clichématige beelden. Dit beperkte de representatie van minderheden en droeg bij aan een eenzijdig wereldbeeld binnen de Disney-universum.

Tussen 1992 en 2009 was er ook nauwelijks vooruitgang in hoe gender en etniciteit werden gerepresenteerd. Zelfs films zoals Pocahontas en Mulan, die multiculturaliteit introduceerden, werden later bekritiseerd omdat ze stereotypen niet volledig wisten te doorbreken.

Het diversiteitsprobleem bij Disney werd al twintig jaar geleden opgemerkt door de media. Edward Rothstein schreef in 1997 in de New York Times over etniciteit en Disney: “Disneyfilms kunnen de enige culturele ervaringen zijn die Amerikaanse kinderen delen, terwijl etniciteit en ras waarschijnlijk de meest gespannen onderwerpen zijn in de Amerikaanse politiek.”

Sinds 2020 worden dan ook gebruikers van hun streamingsplatform Disney+ gewaarschuwd voorafgaand aan oude films dat er racistische stereotyperingen te zien zijn die het uiterlijk en de cultuur van niet-witte mensen belachelijk maken.

De waarschuwing van het streamingsplatform luidt:

““Dit programma bevat negatieve weergaven en/of slechte behandeling van mensen of culturen. Deze stereotyperingen waren toen fout en zijn nu fout. Anders dan de inhoud te verwijderen willen we de schadelijke gevolgen ervan erkennen, ervan leren en een gesprek losmaken om samen een meer inclusieve toekomst te scheppen. Disney verplicht zich aan het maken van verhalen met inspirerende en ambitieuze thema’s die de rijke diversiteit weergeven van de menselijke beleving over de hele aardbol.”” 

Cultuurwetenschapper Roel Smeets heeft veel gekeken naar hoe de discussie over films en boeken met controversiële thema’s zich ontwikkelt. Hij vindt het belangrijk om duidelijk te maken als een film of boek moeilijke onderwerpen heeft. Smeets zegt: “De vraag is wat zo’n trigger warning eigenlijk oplevert. Ik denk dat het een goede tussenoplossing is.” Hij wijst erop dat je films met zulke onderwerpen ook helemaal zou kunnen weghalen, wat meteen een groter debat opent, zoals bijvoorbeeld over het weghalen van standbeelden van historische figuren.

In de afgelopen jaren heeft Disney echter een belangrijke verschuiving doorgemaakt in hoe zij diversiteit benadert. Een belangrijk keerpunt in deze verandering was de film The Princess and the Frog uit 2009, die voor het eerst een zwarte prinses, Tiana, introduceerde. Ze was niet alleen een krachtige rolmodel, maar ook een vrouw die haar eigen bedrijf had en zelf geld verdiende. Dit was een baanbrekend moment voor de representatie van Afro-Amerikaanse vrouwen in animatiefilms.

Ook Moana (2016) is een voorbeeld van deze verschuiving. De hoofdrolspeelster, Moana, is een Polynesische jonge vrouw die een sterke en onafhankelijke rol vervult. De film is niet alleen een eerbetoon aan de Polynesische cultuur, maar biedt ook een respectvolle en genuanceerde weergave van deze achtergrond. Dit onderstreept Disney’s inzet om verhalen te vertellen die de wereldwijde diversiteit weerspiegelen.

Toch merkt literatuuronderzoeker Michelle Anjirbag-Reeve op dat er nog ruimte is voor verbetering. “Moana was een enorme stap vooruit in visuele representatie, maar er was ook veel kritiek vanuit de Polynesische gemeenschap zelf over stereotypering en culturele onjuistheden,” legt ze uit. “Denk bijvoorbeeld aan het ontbreken van vrouwelijke balans in de Maui-legende en daarnaast heeft Disney een problematische Halloweenkostuum uitgebracht van Maui.”

In recente live-action remakes heeft Disney bewust gekozen voor een diversere cast. Een opvallend voorbeeld hiervan is de casting van Halle Bailey als Ariel in The Little Mermaid. Deze keuze markeert een belangrijke stap richting inclusiviteit, waarbij jonge kijkers de kans krijgen om zichzelf te zien in iconische rollen. Toch heeft deze keuze gemengde reacties uitgelokt. Op internet ging al snel de hashtag #notmymermaid viraal. Aan de andere kant van het debat werden beelden gedeeld van jonge meisjes die tot tranen toe ontroerd waren bij het zien van de trailer, omdat ze zich konden spiegelen aan de nieuwe Disney-heldin met een donkere huidskleur.

Hoe divers zijn de rollen?

Naast de nieuwe The Little Mermaid zijn er inmiddels nog veel meer live-actionremakes verschenen van klassieke Disneyfilms. In totaal zijn er 22 verschillende remakes, met Mufasa: The Lion King in 2024 als de nieuwste toevoeging. Een goed voorbeeld van diversiteit in de stemmencast is The Jungle Book (2016). De film beschikt niet alleen over een sterrencast, maar is ook divers samengesteld. Ook bij The Lion King (2019) speelt representatie een belangrijke rol. Hoewel Matthew Broderick en Jeremy Irons sterke prestaties leverden in de animatieklassieker, draait het verhaal om dieren die leven op de Afrikaanse savanne.

Zoals blijkt uit de onderstaande grafieken, tonen vergelijkingen tussen de live-action remakes van Disney en de originele films van de afgelopen tien jaar een duidelijke toename in diversiteit. Sinds 2014 is er een zichtbare verschuiving naar een meer inclusieve casting van zowel hoofd- als bijrollen. Films als Aladdin (2019), met Mena Massoud, Naomi Scott en Will Smith, en The Little Mermaid (2023), met Halle Bailey als Ariël, tonen aan dat Disney bewust kiest voor bredere culturele representatie.

 

 

Culturele authenticiteit

Hoewel Disney diversiteit meer omarmt in hun live-actionremakes, wijzen critici erop dat deze inspanningen niet altijd even succesvol zijn. Een voorbeeld hiervan is de remake van Aladdin uit 2019, die geanalyseerd werd door Islam & Akter (2019). Ondanks de diverse cast blijven stereotypen uit de originele film uit 1992 overeind. Prinses Jasmine wordt uiteindelijk Sultan, maar dit gebeurt niet op eigen kracht; ze bereikt deze positie met de hulp van Aladdin en de Geest. Daarnaast blijft het kleurgebruik in de film een punt van kritiek. Het personage Jafar wordt vaak omgeven door donkere kleuren, terwijl Aladdin en Jasmine juist lichtere kleuren dragen. Dit kleurcontrast versterkt het traditionele beeld van goed versus kwaad, een thema dat al prominent aanwezig was in de originele animatiefilm.

Om films wereldwijd aantrekkelijk te maken, worden unieke culturele kenmerken soms afgezwakt, wat de representatie vlak en onvolledig maakt. Er wordt ook gewezen op een ander probleem rondom de live-action versie van Aladdin, namelijk de discussie over “brownface”. Dit is een praktijk waarbij acteurs met een lichtere huidskleur werden bijgekleurd om een bepaalde etniciteit te simuleren. Kaushal Odedra, die als achtergrondacteur op de set aanwezig was, beweerde zelfs een groep witte figuranten te hebben gezien die in de rij stonden om hun huid donkerder te laten maken. Anjirbag-Reeve noemt dit een probleem, waarbij zij opmerkt: “Ironisch genoeg vond de productie plaats in een gebied met een grote Zuid-Aziatische bevolking, dus er was geen reden om dit te doen.”

Disney’s aanpak in films als Moana (2016) en Encanto (2021) laat zien dat het bedrijf stappen zet richting meer authentieke representatie. Voor Moana werkte Disney samen met mensen uit de Pacific Islander gemeenschap om de Polynesische cultuur correct weer te geven. Voor Encanto werd uitgebreid onderzoek gedaan naar de Colombiaanse cultuur en werd de cast grotendeels gevuld met Colombiaanse acteurs. Toch blijft de vraag of Disney culturele verhalen voldoende diepgang geeft. Er blijft kritiek bestaan op de simplificatie van culturen, zoals bij Afrikaanse representaties in eerdere films. Daarnaast bestaan er zorgen over de diversiteit bij Disney, waarbij sommigen beweren dat het soms meer een marketingstrategie is dan een oprechte poging tot inclusie.

De kritiek op The Little Mermaid benadrukt de uitdaging voor Disney om inclusie te balanceren met de verwachtingen van trouwe fans. Aan de ene kant groeit de vraag naar meer representatie, maar aan de andere kant houden fans vast aan vertrouwde verhalen en personages. Ondanks deze uitdagingen lijkt Disney vooruitgang te boeken. De keuze voor cultureel passende castleden en samenwerking met culturele adviseurs toont een groeiende aandacht voor authenticiteit. Toch blijft het afwachten of Disney bereid is verhalen te vertellen die niet alleen winstgericht zijn, maar ook werkelijk cultureel diepgaand en inclusief zijn. Disney kan met hun live-actionremakes een voorbeeld stellen voor andere filmstudio’s door wereldculturen op een respectvolle en authentieke manier te presenteren. De komende jaren zullen uitwijzen of Disney deze verantwoordelijkheid daadwerkelijk op zich neemt.

 

Impact op de filmindustrie en het publiek

Films zoals Coco (2017) en Encanto (2021) hebben bewezen dat verhalen met een diepe culturele basis enorm kunnen resoneren met het publiek. Coco duikt in op thema’s zoals familie, herinnering en identiteit, terwijl het de kijker meeneemt in de Mexicaanse Día de los Muertos-tradities. Door het publiek actief deel te laten nemen aan de Mexicaanse cultuur, in plaats van simpelweg Mexicaanse personages te tonen, werd de film een enorm succes. Met levendige beelden, muziek en authentieke tradities, bood Coco een genuanceerde benadering van culturele representatie die verder ging dan oppervlakkige weergaven.

Op een vergelijkbare manier werd Encanto geprezen om zijn eerlijke afspiegeling van de Colombiaanse cultuur. De film onderzocht de complexe dynamieken binnen families en de magie van het dagelijks leven, met personages die volledig in hun Colombiaanse context tot leven kwamen. Het succes van de film ligt in de manier waarop universele thema’s naadloos worden gecombineerd met specifieke culturele elementen, wat zorgt voor een rijke en meeslepende ervaring voor een breed publiek.

Deze films laten zien dat culturele authenticiteit hand in hand kan gaan met wereldwijde aantrekkingskracht. Dit is een gebied waar Disney’s live-action remakes nog veel ruimte voor verbetering vertonen. In plaats van vast te houden aan aanpassingen van bekende, vaak westerse, verhalen, zou Disney zich moeten richten op het creëren van nieuwe en originele live-action verhalen, geïnspireerd door diverse culturele tradities.

Volgens communicatiewetenschapper Rebecca De Leeuw is identificatie met personages een cruciale factor in hoe kinderen films ervaren. “Wanneer kinderen zich kunnen identificeren met een personage, worden ze emotioneel betrokken en zijn ze eerder geneigd om gedrag dat ze zien na te bootsen,” legt ze uit. Vooral personages die prosociaal gedrag vertonen – zoals vriendelijkheid, samenwerking en empathie – kunnen een positieve invloed hebben op kinderen.

Films met positieve rolmodellen dragen bij aan de ontwikkeling van prosociaal gedrag bij kinderen. “Als kinderen zien hoe hun favoriete personages anderen helpen, eerlijk zijn en samenwerken, leren ze deze waarden onbewust aan,” zegt De Leeuw. Dit is vooral effectief bij jongere kinderen, die nog volop bezig zijn met het vormen van hun morele kompas. Positieve rolmodellen in films kunnen kinderen inspireren om goed gedrag na te volgen. “Diverse personages die eerlijk, behulpzaam en zorgzaam zijn, kunnen kinderen laten zien hoe belangrijk het is om anderen te respecteren en te ondersteunen,” voegt ze toe. Een gebrek aan diversiteit in films kan echter leiden tot minder herkenning bij kinderen, waardoor ze minder geneigd zijn om positief gedrag over te nemen.

Nostalgie en remakes in de filmindustrie

Nostalgie speelt een grote rol in hoe mensen naar films kijken. Cultuurwetenschapper Roel Smeets zegt: “Als er iets verandert, is er altijd wel een groep die zich ertegen verzet, vaak uit nostalgie.” Veel mensen kijken terug naar een tijd waarin zij vonden dat de normen en waarden duidelijker waren. Dit kan soms leiden tot discussies over hoe oude films tegenwoordig bekeken moeten worden.

In de onderstaande tabel worden de originele films vergeleken met de live-action versies. Hieruit blijkt ook dat de originele films doorgaans beter scoren.

 

Smeets bespreekt ook de opkomst van remakes van films. Veel mensen denken dat remakes oude fouten herstellen, maar volgens hem zijn remakes vooral een manier om die verhalen opnieuw te vertellen, aangepast aan de normen en waarden van deze tijd. “Die remakes zijn gewoon een manier om die verhalen op een nieuwe manier te vertellen die past bij deze tijd,” legt hij uit. Hij ziet remakes dus niet als een manier om fouten uit het verleden te corrigeren, maar als een manier om klassieke verhalen te vernieuwen en te laten aansluiten bij moderne inzichten over inclusiviteit en diversiteit.

Disney’s reis naar meer inclusiviteit en representatie is er een van vallen en opstaan. Terwijl het bedrijf vooruitgang boekt in het creëren van diverse verhalen, blijft de vraag bestaan of die vooruitgang voldoende is. Zoals Anjirbag-Reeve treffend samenvat: “Er is meer verschil op het scherm, maar echte gelijkheid? Die hebben we nog niet bereikt.”

 

Dataverantwoording:

Om te onderzoeken of live-action verfilmingen van Disney-films etnisch diverser zijn dan hun geanimeerde voorgangers, is gekeken naar zowel de visuele als auditieve representatie van etniciteit. Dit onderzoek richtte zich op twee aspecten: de fysieke presentatie van personages en de casting van stemacteurs.

De gegevens over etnische diversiteit zijn verzameld door het aantal niet-witte hoofd- en bijpersonages in zowel de geanimeerde als de live-action films te tellen. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen visuele diversiteit (hoe personages op het scherm worden gepresenteerd) en auditieve diversiteit (de etniciteit van de stemacteurs).

De informatie over de films, inclusief castgegevens en productie-informatie, is verzameld via de Internet Movie Database (IMDb). Hierbij is specifiek geanalyseerd hoe de samenstelling van de cast verschilt tussen de geanimeerde en live-action versies, met een focus op de etnische achtergrond van de acteurs en stemacteurs. Daarnaast is ook gekeken naar de beoordelingen van de films op IMDb, waarbij de scores van de live-action remakes zijn vergeleken met die van de originele geanimeerde films. Dit biedt inzicht in hoe critici en het publiek reageren op de mate van diversiteit en de algemene ontvangst van de nieuwe versies.