Sinds de Russische invasie in 2022 stroomden miljarden aan wapens en militaire steun vanuit de Verenigde Staten en Europa naar Oekraïne. Amerika nam daarbij duidelijk het voortouw, maar met de herverkiezing van Donald Trump dreigt die rol drastisch te veranderen. Wat betekent dit voor Oekraïne, voor Europa én voor het verloop van de oorlog? 

Amerika als ruggengraat van de steun aan Oekraïne

Sinds de Russische invasie in 2022 wordt Oekraïne vrijwel volledig gesteund door NAVO-landen. In totaal ging er tot en met 2024 zo’n €1620 miljard aan militaire steun richting Oekraïne, blijkt uit cijfers van het Kiel Institute.

De Verenigde Staten zijn daarin veruit de grootste donor. Tussen 2022 en 2024 leverde Amerika voor €928 miljard aan militaire steun — goed voor 57,3% van het totaal (zie slide 2 van de visualisatie hieronder). Europa haalt langzaam in: de EU verdriedubbelde haar bijdrage van €66 miljard in 2022 naar €241 miljard in 2023, en gaf in 2024 zelfs nóg meer.

Die verschuiving is goed te zien in Slide 1 in de visualisatie hieronder. Opvallend is daarnaast de rol van kleinere NAVO-landen, zoals Noorwegen, dat relatief meer doneerde dan grotere landen als Duitsland of Frankrijk. Toch blijft de militaire steun aan Oekraïne voorlopig vooral afhankelijk van Amerikaans geld en wapens.

Verschillen in type wapens

Europa en de VS leveren Oekraïne heel verschillende wapens. De visualisatie hieronder laat dat goed zien. Waar Europese landen vooral tanks, voertuigen en artillerie sturen — in totaal 789 tanks, 942 infanterievoertuigen en 493 houwitsers — focussen de Amerikanen zich meer op hightech-systemen zoals antitankwapens en raketten. Maar die zijn in deze visualisatie niet te zien, omdat daarover veel minder publieke informatie beschikbaar is.

Zo leverde Europa 59 luchtafweersystemen, tegenover 17 uit de VS. Bij raketsystemen zoals MLRS, bedoeld voor brede aanvallen, liggen de aantallen dichter bij elkaar: 43 vanuit Europa tegenover 39 vanuit Amerika.

Bij antitankwapens is Oekraïne nog sterk afhankelijk van Amerikaanse steun. Volgens het Amerikaanse ministerie van Defensie leverden de VS sinds 2022 meer dan 130.000 antitankwapens en munitie aan Oekraïne, waaronder 10.000 geavanceerde Javelin-raketten.

Niet alle Europese landen hebben cijfers over leveringen van deze specifieke wapens openbaar gemaakt. Maar volgens defensieanalist Patrick Bolder is het juist op dit terrein dat de kwetsbaarheid ligt. “Voor artillerie kan Europa het Amerikaanse gat wel opvangen,” zegt hij. “Maar als het gaat om antitankwapens en betere raketten, ja, dan wordt het echt heel vervelend voor Oekraïne. Daar heeft Europa nauwelijks alternatieven voor.”

Uit cijfers van de Ukraine Support Tracker van het Kiel Institute for the World Economy blijkt bovendien dat Amerikaanse wapens gemiddeld geavanceerder en veel duurder per stuk zijn dan Europese leveringen.

Trump is terug – wat nu?

Nu Donald Trump weer president is, staat de militaire steun aan Oekraïne op losse schroeven. In februari 2025 liep een ontmoeting tussen Trump en de Oekraïense president Zelensky volledig uit de hand. Kort daarna zette Trump de Amerikaanse wapenleveringen tijdelijk stop, in een poging Zelensky tot onderhandelingen met Rusland te dwingen.

Voor Oekraïne betekent dat vooral onzekerheid. Zeker omdat Europa die Amerikaanse steun voorlopig nog niet volledig kan vervangen, waarschuwt defensieanalist Patrick Bolder. “De Amerikanen lijken echt afstand te willen nemen van militaire steun,” zegt hij. “Europa probeert dat gat wel op te vullen, maar voor sommige wapens gaat dat gewoon heel lastig worden.”

Europa probeert zich daarop voor te bereiden. “Landen als Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland en Polen zijn wel bezig met productie opschalen, maar dat duurt gewoon even.”

Nederland probeert daarin ook mee te doen, ziet Bolder. “Met de F-16-coalitie en de drone-coalitie bijvoorbeeld. 3,5 miljard aan steun voor Oekraïne en 500 miljoen voor drones voor Oekraïne.” Tegelijkertijd vindt hij dat Nederland nog te veel naar binnen kijkt. “Sommige partijen denken: we bewaken onze grenzen en dan is het goed. Maar de veiligheid van Nederland wordt bepaald aan de oostgrens van Europa.”

Bolder waarschuwt dat het conflict niet stopt bij Oekraïne. “Als Rusland daar zijn zin krijgt, kijkt Poetin waarschijnlijk naar de Baltische Staten.” Die landen zijn lid van de EU en NAVO. Maar als Amerika zich in zo’n situatie niet aan artikel 5 houdt, zal Europa zijn eigen grenzen moeten verdedigen.

Hoe het conflict zich precies ontwikkelt, blijft onzeker. Maar één ding is volgens Bolder duidelijk: zonder Amerika moet Europa voor het eerst ineens op eigen benen staan als militaire macht.