Het Rijksmuseum, het bekendste museum van Nederland met de grootste collectie aan kunstwerken. Een collectie die uit vele verschillende werken bestaat van verschillende kunstenaars en disciplines. Toch lijken de verhoudingen in deze collectie niet helemaal gelijk. Het aantal mannelijke en vrouwelijke kunstenaars blijkt flink van elkaar te verschillen.
Dat dit verschil zo ontzettend aanwezig is, is zeker niet onopgemerkt gebleven. In 2021 kwam het Rijksmuseum al naar buiten met een bericht dat er voor het eerst vrouwelijke kunstenaars in de Eregalerij te zien waren. Volgens het bericht van het Rijksmuseum hebben vrouwen een belangrijke rol in de cultuurgeschiedenis van Nederland gespeeld. Ze vinden het van belang om steeds met een nieuwe blik te kijken naar de eeuwenoude collectie.
Toch zien we in de collectie van het Rijksmuseum nog grote verschillen. Zo zouden er maar liefst 49309 mannelijke kunstenaars in de collectie aanwezig zijn. Voor de vrouwen gaat dit om 3873 kunstenaars.
Van 8500 werken is niet bekend wie de maker is en kunnen we dus geen conclusie uit trekken. De 10597 kunstenaars die onder “Niet van toepassingen” vallen zijn de organisaties, groepen en collectieven die met meerdere of zonder persoonlijke naam als maker van het kunstwerk worden gezien.
Volgens Rien Claassen, leraar geschiedenis aan de Hogeschool Utrecht, is dit verschil simpel te verklaren door de rol van man en vrouw die zich eeuwen lang voor het gedaan. “Het Rijksmuseum concentreert zich op kunst van voor de 20e eeuw, met de nadruk op de 17e eeuw. Tot in de 20e eeuw was het ongebruikelijk dat vrouwen hun talenten konden ontplooien buiten de rol van moeder, echtgenote. Zelden dat vrouwen kunstenaar werden, andere tijden, andere normen.” Volgens hem valt de verdeling nog mee als je deze informatie meeneemt. Na deze tijd kwam in de verdeling tussen mannen en vrouwen een verschuiving. Daarom zouden we volgens Claassen in moderne kunst musea een andere verdeling moeten zien.
Omdat de collectie van het Rijksmuseum bestaat uit mogelijk 72.279 namen is het lastig te zeggen hoeveel werken er in de gehele collectie van 816747 kunstwerken ook specifiek door vrouwen zijn gemaakt.
Uitgegaan van de eerste tweehonderd namen, dit zijn de 200 kunstenaars waarvan het Rijksmuseum de meeste werken in hun collectie bezit. Hier zien we 9 vrouwelijke kunstenaars terug. Waarvan een anonieme weduwe waarvan alleen het woord weduwe suggereert dat het om een vrouw gaat. Opvallend hierbij is dat al deze kunstenaars voornamelijk werkte in de 20e eeuw. Dit bevestigt de uitspraak van Claassen.
Dat er minder vrouwelijke kunstenaars in de collectie aanwezig zijn is een feit. Toch probeert het rijksmuseum de vrouwelijke kunstenaars steeds beter te laten zien. Hierover schrijven ze zelf mee in hun onderzoek naar vrouwen in het Rijksmuseum.
Dataverantwoording
Voor de aantallen in vrouwelijke en mannelijke kunstenaars heb ik de databank van het rijksmuseum gecontacteerd. Voor de andere date heb ik gebruikgemaakt van de site van het rijksmuseum. Hier is een eigen onderzoek te vinden over de zichtbaarheid van vrouwen in het rijksmuseum. Vervolgens heb ik gekeken in de collectiezoeker om daar een overzicht te maken van alle kunstenaars tot aan de 59 werken per kunstenaar. Dit heb ik verwerkt in Flourish.
Het onderzoek van het Rijksmuseum is hier terug te lezen: https://www.rijksmuseum.nl/nl/onderzoek/ons-onderzoek/overkoepelend/vrouwen
