Voetballen met klasgenoten op een voetbalveld, een toren maken van blokken of een bordspel spelen met vrienden, twintig jaar geleden was dit het vermaak voor kinderen. Anno 2023 zijn de normen met de komst van de smartphone verschoven. De smartphone is nu het ultieme speeltje voor kinderen van elke leeftijd. Steeds meer kinderen krijgen op steeds jongere leeftijd een eigen smartphone. Die smartphone heeft zowel positieve als negatieve effecten op kinderen. Justine van Bureau Jeugd en Media en Lize De Ecopedagoog leggen uit hoe je van de positieve effecten kan profiteren en de negatieve effecten kan vermijden.
Vergroot
Van alle vijfjarigen heeft 5% een eigen smartphone en op negenjarige leeftijd is dit percentage al gestegen naar 29%. De meerderheid wordt bereikt als kinderen een leeftijd van 10 jaar hebben bereikt, het percentage met een eigen smartphone is dan 54%. Het lijkt erop met deze cijfers dat ouders hun kinderen vaak zonder na te denken een smartphone geven. Niets is echter minder waar legt Ecopedagoog Lize uit.
“In de praktijk zie ik vaak het sociale aspect terug, ouders willen vaak wel langer wachten met het geven van een telefoon aan hun kind. Echter, wat vaak in de praktijk gebeurd is dat als andere kinderen al wel eerder een telefoon hebben het kind zonder telefoon wordt buitengesloten. Als ouder zijnde wil je dat natuurlijk vermijden en daarom gaan veel ouders toch mee, ze bezwijken onder sociale druk omdat ze geen andere alternatieven hebben.”
Ook Justine van Bureau Jeugd en Media kan bevestigen dat dit voorval vaak voorkomt op basisscholen. “Er zijn hele schoolklassen waar kinderen 8 of 9 jaar zijn en al een smartphone hebben. Dit is ook voor ouders lastig want dit is geen fijne positie. Kinderen beginnen vaak over een smartphone als andere klasgenoten dit ook al hebben en zo gaat het vuurtje lopen. Als ouders van een 8-/9-jarig kind met een smartphone moet je ook veel nee zeggen. Veel sociale media hebben namelijk een hogere leeftijdsgrens. We kunnen ook niet verwachten dat ze op een goede manier omgaan met deze media, de grens is niet voor niets.”
Deze infographics tonen mogelijke negatieve effecten van smartphonegebruik bij kinderen.
Deze negatieve effecten kunnen opspelen als de smartphone niet op de juiste manier wordt gebruikt. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat ouders en scholen aandacht besteden aan mediawijsheid. “Mediawijsheid is het kunnen inzetten van media voor je eigen ontwikkeling en welzijn maar ook die van anderen. Media moet je kunnen inzetten in alle relaties en rollen die je hebt in het leven.” Legt Justine uit. “Mediawijsheid is ook belangrijk voor kinderen van de basisschool. Online is veel te zien en maak je veel mee, basisschoolkinderen zien vaak dingen online die zij niet begrijpen. Voor een groot deel word je ook gesocialiseerd door sociale media en je smartphone. In de eerste instantie gebeurt socialisatie door ouders en school, daarna komt de omgeving van vrienden en de vierde is de smartphone. Om deze reden is het van belang dat je veilig die media kan gebruiken. Voor basisschool kinderen is het daarom belangrijk om vroeg al te beginnen met mediavoorlichting.” Aldus Justine. Lize voegt hieraan toe, “Als kinderen vaak online bezig zijn zien zij hele andere identiteiten, perfecte identiteiten. Als kinderen deze identiteiten als voorbeeld zien kan dit een verkeerd beeld geven.”
Naast het gebrek aan mediaopvoeding is er ook een andere reden om de negatieve effecten op te laten spelen. Dit betreft het reguleren van het smartphonegebruik bij kinderen. Als kinderen extreem veel met hun smartphone bezig zijn kunnen er negatieve gevolgen opspelen. Zo neemt de smartphone bijvoorbeeld veel tijd in beslag, deze tijd kan niet meer gestopt worden in lichamelijke beweging. Op de lange termijn kan overgewicht en obesitas het gevolg zijn. Lize maakt zich ook zorgen over andere negatieve gevolgen “Het zijn kinderen, zij kunnen nog niet goed onderscheid maken tussen wat goed en slecht is op de lange termijn. Kinderen van nu kunnen minder goed een ruzie oplossen als dat in het echt moet. Als pedagoog maak ik me echt zorgen om het contact maken en conflictenhantering. Ook is de aandacht span van kinderen en jongeren veel korter, dit kan mogelijk door de smartphones komen. Daarnaast zie ik als pedagoog dat steeds minder jongeren en kinderen durven af te wijken van de grote massa, niemand durft meer anders te zijn. Het is echter niet duidelijk of dit komt door de smartphones, er is nog maar weinig concreet onderzoek.”
Om de negatieve effecten te vermijden is het belangrijk om kinderen mediawijs op te voeden en te reguleren hoeveel zij gebruik maken van hun smartphone. Als dit wordt gedaan zijn er ook heel veel positieve effecten die je kan ervaren bij het gebruik van een smartphone.
Deze infographics tonen mogelijke positieve effecten bij gezond smartphonegebruik van kinderen.
Er zijn dus veel positieve effecten denkbaar bij het gebruik van een smartphone, mits deze op de juiste manier gebruikt wordt. In onderzoeken wordt weinig advies gegeven op gebied van juiste leeftijd voor een smartphone. Een advies voor gebruik van een smartphone is ook niet iets waar Justine en Lize op zitten te wachten. “Als bureau geven wij geen adviezen op gebied van leeftijd, ouders moeten zelf kiezen en beslissen wanneer hun kind daar klaar voor is. In principe worden kinderen in het laatste jaar van de basisschool wijzer en zijn ze ook klaar voor een smartphone. Het is dan belangrijk om je kind te begeleiden met zijn/haar nieuwe smartphone. Als je je kind niet goed begeleid gaan zij mogelijk wel bepaalde media downloaden of bekijken. Daarom is het belangrijk om begeleiding te geven in plaats van het verbieden of een leeftijd eraan te binden.” Legt Justine uit. Lize merkt dit ook in haar vakgebied, “Het liefst zou ik zeggen dat alle sociale media een leeftijdsgrens hebben van minimaal 16 jaar. Op sociale media heb je grote gevaren, zoals pedoseksualiteit. Er zijn ook kleinere gevaren. Denk aan urenlang scrollen op TikTok en de tijd vergeten, als gevolg hebben kinderen geen tijd om hun huiswerk te maken. Als pedagoog moet ik echter ook zeggen dat er niet één advies is voor alle kinderen en ouders. Ouders kennen hun kinderen het beste en zij zijn de expert, wij zijn alleen het kompas. Uiteindelijk gaat het erom de juiste balans te vinden en dat gebeurt op gevoel.”
De grootste boosdoeners zijn dus eigenlijk sociale druk bij ouders en kinderen en onvoldoende kennis van mediawijsheid. Een oplossing van Justine om sociale druk tegen te gaan is een oudermeeting op de basisschool. “Hier kunnen ze gezamenlijk praten over smartphones en opvoeding. Eventueel kunnen ze zelfs een gezamenlijke leeftijd met de klas instellen of afspreken dat de telefoons niet mee naar school mogen. Vaak is er toch een groot deel van de ouders die geen telefoon willen geven op 8-jarige leeftijd. Als hier dus meer over gepraat wordt kan het maar zo zijn dat ouders zich niet meer onder druk gezet voelen om die telefoon tegen hun zin in te geven.” Lize geeft als oplossing om een flipphone aan te schaffen. Niet zomaar een flipphone, maar een flipphone met Whatsapp, YouTube en Instagram. “Dit is een mooi alternatief omdat je kind hiermee wel in contact kan blijven met haar vriendjes en vriendinnetjes. Het voordeel hiervan is dat je kind niet urenlang verdwaalt kan raken in de telefoon en het oneindig scrollen. Het laden van YouTube en Instagram duurt ook dik een minuut en op deze manier ga je je afvragen of je wel echt op deze app wil zitten. Ik vind dit op sociaal, financieel en opvoedingsaspect echt een uitkomst voor veel ouders en kinderen.” Verteld Lize enthousiast met haar eigen flipphone in haar hand.
In het voorjaar van 2023 kunnen we een nieuwe app verwachten genaamd ChatLicense, dit is misschien wel dè uitkomst op gebied van mediawijsheid. Het is de bedoeling dat kinderen in een veilige omgeving leren om te gaan met media en alles wat daarbij komt kijken. Als ze hun diploma hebben gehaald betekent dit dat ze klaar zijn voor de echte online wereld. Een mediadiploma voordat je Instagram of TikTok mag gebruiken kan nog wel eens de realiteit worden.
productie twee
Je hebt Frenkie de Jong gemist!
