In een tijd waarin streaming en digitale content de norm zijn, lijkt fysieke media een onverwachte comeback te maken. Vinylplaten vliegen over de toonbank, boekwinkels zien jongeren gerichte aankopen doen, manga en bordspellen zijn populairder dan ooit, en zelfs videotheken lijken hun niche terug te vinden. Maar wat drijft deze trend?

Verkoop vinyl verdubbeld

Sinds de coronapandemie is de verkoop van vinyl opnieuw gestegen. Jongeren ontdekken de charme van een plaat die vastgehouden, opgezet en herbeleefd kan worden, in tegenstelling tot digitale streams die na een klik verdwijnen. Volgens de brancheorganisatie NVPI Muziek is de verkoop van vinyl meer dan verdubbeld tussen 2017 en 2024.

Platenwinkels merken dat vinyl en CD’s populair zijn geworden en dat de interesse erin aanblijft. Siënna (21) werkt sinds vijf jaar in een muziekwinkel en is zelf ook een groot fan van albums verzamelen. “In de winkel beginnen mensen graag over welke albums tof zijn en op die manier kom ik ook weer in aanraking met artiesten die ik nog niet kende.” Het nieuwe album van hiphop-artiest Freddie Gibbs is haar meest recente aankoop. Als hij naar Nederland komt voor een concert hoopt ze erbij te kunnen zijn.

Siënna ziet dat vooral de popmuziek heel populair is door artiesten zoals Taylor Swift en Sabrina Carpenter: “Maar eigenlijk is elke leeftijdsgroep hier wel te vinden. En elk genre en artiest is bijna intrek, Bob Dylan, Fleetwood Mac en de Beatles blijven ook populair. De tastbaarheid van een LP of CD is gewoon heel tof en dat dan een soort extra plekje geven in je kamer is waardevol.” Vinyl biedt een ritueel terug in muziek luisteren: bladeren door platenhoezen, lezen van lyrics en ontdekken van artwork dat bij streaming verloren kan gaan.

Opkomst nieuwe schrijvers

Aan de Leusderweg in Amersfoort is de Algemene Boekhandel een voorbeeld van hoe jongeren boeken selecteren. Eigenaar van de winkel Lisette Scheurwater vertelt: “Meiden kopen met hun eigen geld vaak precies de boeken die ze al hebben opgezocht. Ze vertellen ook graag waar ze de boeken hebben gevonden.”

Uit onderzoek van KVB Boekwerk blijkt dat ongeveer de helft, 46%, van de jongeren tussen de 12 en 25 jaar oud wekelijks een boek leest in de vrije tijd. 11% slaat zelfs elke dag een boek open. Populaire genres zijn romantasy, young adult, new adult en thrillers. Boeken uit deze genres zijn vaak goedkoper dan literaire werken. Toch blijft de leeslijst voor het vak Nederlands achter. “BookTok heeft een enorm effect,” zegt Lisette. “Schrijvers die vroeger niet als literatuur werden gezien, zoals veel moderne YA-auteurs, worden nu massaal gelezen. Ze zoeken zelf, ontdekken via social media en creëren zo hun eigen leeswereld.”

Bekende schrijvers van YA zijn bijvoorbeeld Suzanne Collins van de Hunger Games serie en Alice Oseman van Heartstopper, wat verfilmd is naar een serie van drie seizoenen. De YA-boeken zijn vaak gericht op tieners, terwijl ‘New Adult’ voor de leeftijdsgroep 18 tot 27-jarige is. Emily Henry en Casey McQuiston hebben beide meerdere New Adult boeken geschreven en ook die worden verfilmd.

Uitgevers brengen duizenden nieuwe titels per halfjaar uit, maar het blijft een uitdaging om de juiste boeken voor deze doelgroep te selecteren. Lisette heeft de hulp ingeschakeld van een veertienjarige lezer: “Zij weet veel beter wat populair is dan ik en schrijft dan recensies voor de boeken, dat is veel geloofwaardiger dan wanneer ik het doe.”

Manga wordt mainstream

Manga – Japanse stripboeken die al sinds de jaren vijftig een miljoenenpubliek trekken – groeiden langzaamaan uit van een niche tot een wereldwijde cultuurstroming. Anders dan westerse strips bestrijken ze een breed scala aan genres: van sport en romantiek tot horror en filosofie. Het populairst is de categorie shōnen, avontuurlijke verhalen over vriendschap en strijd die zich richten op een jong publiek. Titels als Dragon Ball, Naruto en One Piece bepaalden decennialang het beeld van manga buiten Japan en maakten het medium toegankelijk voor een nieuwe generatie lezers

In de mangawinkel Ceemani merkt eigenaar Mara Marshall dat manga populair blijft door nostalgie, de tekenkunst van de makers en geliefde karakters op de voorkant. “De oudere generaties kenden Pokémon, maar wisten vaak niet dat het Japanse manga en anime was. De nieuwe generaties – Z en Alpha – kennen de verhalen en karakters goed,” vertelt ze.

Manga bestaat al decennia, maar de populariteit is recent sterk toegenomen door streamingdiensten en sociale media. Jongeren lezen, verzamelen, volgen series online en bespreken deze via platforms zoals Discord en TikTok. Het fysieke boek blijft belangrijk als verzamelobject, ondanks de digitale beschikbaarheid. “Wat aantrekkelijk is aan de fysieke manga’s is dat de covers heel mooi zijn, en wanneer je een hele collectie hebt zijn de ruggen van de manga’s vaak ook een kunstwerk samen.”

Heropleving van de videotheek?

In Amsterdam is sinds dit jaar zelfs weer een videotheek geopend. Club VHS heeft op de website staan: “Kijk wat je (bijna) niet kunt streamen, bij de enige videotheek van Amsterdam.”

Wilson Chapman stelde eerder dit jaar voor IndieWire een lijst samen van dertig filmklassiekers die niet te vinden zijn op streamingdiensten in Amerika. Sommige films, of series, verschijnen voor een aantal maanden op een streamingsdienst, of veranderen van streamingsdienst, andere zijn al langere tijd niet meer beschikbaar: “Of het nu gaat om auteursrechtelijke kwesties of pure nalatigheid, je hoeft niet lang te zoeken om tal van iconische en waardevolle films te vinden die gewoonweg niet beschikbaar zijn op streamingdiensten.”

Die beperkingen leiden ook in Nederland tot ergernis. Jongeren uiten hun frustratie wanneer films en series plots offline worden gehaald door diensten als Netflix, HBO Max en Prime – terwijl de belofte van streaming juist was dat je alles, overal en altijd kon kijken.

In de digitale cultuur speelt streaming inmiddels een dominante rol. Tegelijk groeit het gevoel van afhankelijkheid: niet alleen van het aanbod zelf, maar ook van de duur dat content beschikbaar blijft. Het fenomeen “binge-watching” versterkt dit. Platforms als Netflix en Prime zetten afleveringen in één keer online, waardoor kijkers massaal hele seizoenen achter elkaar consumeren

Meer dan nostalgie

Wat opvalt aan de terugkeer van fysieke media, is dat het niet alleen om nostalgie gaat, maar om betekenis en beleving. Vinyl, manga, boeken en zelfs bordspellen bieden jongeren de mogelijkheid om hun interesses fysiek te verankeren. Ze kunnen bladeren, luisteren, verzamelen, vergelijken en delen – handelingen die digitaal nauwelijks hetzelfde effect hebben.

In een tijd waarin alles vluchtig is, van films op streamingdiensten tot trends op social media, bieden fysieke producten structuur en eigenaarschap. Jongeren nemen een actieve rol in hun consumptie: ze volgen BookTok, zoeken exclusieve platen en limited editions en ontdekken manga via online communities die sociale interactie stimuleren.