De druk om goed over te komen lijkt onder jongeren groter dan ooit. Uit de Jeugdmonitoren van 2019, 2021 en 2023 blijkt dat steeds meer jongeren stress ervaren door de mening van anderen. Tussen 2019 en 2023 was er een stijging van 10% te zien. Ook het aantal jongeren dat minstens één keer is gepest, op school of online, nam toe van 13,3 procent in 2019 naar 18,1 procent in 2023.

Het zijn cijfers die laten zien dat jongeren zich niet alleen meer zorgen maken over hun imago, maar ook vaker met de gevolgen daarvan te maken krijgen. Stress en pesten lijken elkaar te versterken.

Coach en therapeut Rinie van Leeuwen herkent die ontwikkeling. “Social media speelt daar een grote rol in,” zegt ze. “Mensen vergelijken zichzelf voortdurend met anderen. Wat je online ziet, zijn beelden van perfectie: het mooist, het leukst, het succesvolst. Dat doet wat met je, zeker als je identiteit nog in ontwikkeling is.”

Volgens Van Leeuwen is de behoefte om ergens bij te horen op zichzelf menselijk, maar in de huidige samenleving is die behoefte uitvergroot. “We willen allemaal verbinding en erkenning. Maar als die behoefte doorschiet, ben je alleen nog maar bezig met hoe je overkomt. Dan raak je het contact met jezelf kwijt,” legt ze uit.

Van stress naar pesten
De stijging in pestgedrag hangt volgens Van Leeuwen nauw samen met de groeiende sociale druk. “Pesten kan een manier zijn om de aandacht van je eigen onzekerheid af te leiden,” vertelt ze. “Door de ander naar beneden te halen, maak je jezelf even groter. Dat geeft schijnbaar controle, maar eigenlijk sluit je dan iets van jezelf af.” Volgens haar komt pestgedrag zelden voort uit pure boosheid. “Vaak is het angst om buiten de groep te vallen,” zegt ze. “Als je voortdurend gericht bent op de buitenwereld, verlies je het contact met jezelf. Dan weet je niet meer wat jouw eigen grenzen zijn.”

De invloed van corona en sociale media
De grootste stijging in zowel stress als pesten vond plaats tussen 2021 en 2023: in de nasleep van de coronapandemie. Jongeren hadden minder fysiek contact en moesten bijna alles online doen. Hierdoor nam sociale vergelijking en onzekerheid toe. “Tijdens corona vielen de spontane ontmoetingen weg,” vertelt Van Leeuwen. “Er waren geen wandelgangen, geen kleine momenten om contact te maken. Alles werd ingedeeld, zelfs gesprekken. Daardoor verloren mensen het gevoel van eigen regie.”

Onderzoek van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) bevestigt dat beeld. Jongeren rapporteren sinds de pandemie vaker gevoelens van stress, spanning en onzekerheid. In het rapport Mentaal Welbevinden van de Jeugd (2023) stelt het NJI dat jongeren die veel tijd online doorbrengen meer stress ervaren en zich sneller buitengesloten voelen. Ook blijkt dat wie zich onzeker voelt over de mening van anderen, een grotere kans heeft om gepest te worden of om zelf te gaan pesten.

Meer bewustwording als oplossing
Volgens Van Leeuwen ligt de oplossing niet in het hard aanpakken van pesters, maar in meer bewustwording. “We moeten leren om te voelen wat we zelf willen, in plaats van alleen te denken aan wat anderen vinden,” zegt ze. “Als je beter begrijpt wat er in je lichaam en gevoel gebeurt, kun je eerder herkennen wanneer spanning of vergelijking te veel wordt.”

Het NJI pleit in dezelfde lijn voor meer aandacht voor emotionele ontwikkeling en digitale veerkracht op school. Zij zeggen dat programma’s waarin jongeren leren reflecteren op hun gevoelens en online gedrag, zorgen aantoonbaar voor minder stress en minder pestgedrag.

Van Leeuwen vat samen: “We kunnen de mening van anderen niet uitzetten. Maar we kunnen wel leren om hem minder leidend te maken. Pas als je jezelf weer kunt voelen, wordt het rustiger vanbinnen.”

Verantwoording:
Voor dit artikel zijn gegevens over stress en pestgedrag onder jongeren verzameld uit de Landelijke Jeugdmonitor van GGD’en en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), met edities uit 2019, 2021 en 2023. De cijfers zijn geselecteerd op de thema’s stress door de mening van anderen en gepest worden op school of online. De data zijn door de auteur vergeleken en visueel uitgewerkt in twee grafieken die de ontwikkeling over deze jaren weergeven. Daarnaast is ter verdieping een interview gehouden met Rinie van Leeuwen, coach en therapeut, over de invloed van sociale druk en social media. Inzichten uit het rapport Mentaal Welbevinden van de Jeugd (2023) van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) zijn gebruikt als aanvullende context.

De GGD en het RIVM gelden als betrouwbare databronnen omdat zij onafhankelijk, wetenschappelijk onderbouwd en landelijk representatief onderzoek uitvoeren naar de gezondheid en het welzijn van de Nederlandse bevolking.

Link naar dataset en datavisualisaties:
data bpm.xlsx
Percentage jongeren in Nederland die stress ervaarde door de mening van anderen | Flourish
Percentage jongeren in Nederland die minstens 1x gepest zijn – op school en/of online | Flourish

Bronnen:
Cijfers over pesten: slachtoffers | Nederlands Jeugdinstituut. (2025). https://www.nji.nl/cijfers/pesten-slachtoffers

Mentaal welbevinden van de jeugd: lessen uit de coronacrisis. (2023). In Mentaal Welbevinden van de Jeugd: Lessen Uit de Coronacrisis (p. 53) [Report]. https://www.nji.nl/sites/default/files/2023-05/Rapport-Mentaal-welbevinden-van-de-jeugd-lessen-uit-de-coronacrisis.pdf

Rinie van Leeuwen, coach en therapeut