‘Wil jij zwarte piet spelen? Dat is lekker makkelijk, dan hoeven we je niet te schminken en een pruik voor je te kopen’, ‘Niet racistisch bedoeld, maar waarom mag ik het woord “neger” niet zeggen?’ en ‘Je bent wel mooi voor een donkere vrouw’. Dit zijn opmerkingen die een grote groep mensen dag in en dag uit te horen krijgen, alleen omdat ze een donkere huidskleur hebben. Tegenwoordig zijn veel Nederlanders bewust, maar ook heel vaak onbewust, racistisch naar zwarte mensen toe. De Groningse studenten Mwee van der Meer en Marianne Slavenburg delen aan de hand van hun eigen ervaringen met racisme, hun mening over racisme. Beiden vrouwen zijn onderdeel van het bestuur van de supportgroep Black Ladies of Groningen die een veilige plek biedt voor donkere vrouwen om samen te komen en gesprekken te voeren.

‘Ik had net boodschappen gedaan met mijn moeder en we liepen, met onze boodschappentassen in onze handen, terug naar huis. Tijdens onze wandeling verscheen er een politieauto met twee agenten naast ons op de weg, die ons aansprak en ons stopten. Zelf snapte ik niet waarom ze ons stopten. “Wij hadden toch niks verkeerd gedaan? En “Waarom stoppen ze ons precies?”, waren vragen die toen door mijn hoofd gingen. De agenten stopten ons en vroegen, op een best wel strenge en aanvallende toon, wat we aan het doen waren en waar we naartoe gingen. Wij bleven beleefd en beantwoorden hun vragen. “Oh, we hebben net boodschappen gedaan en we zijn nu terug aan het wandelen naar huis.”

Blijkbaar waren de agenten er niet van overtuigd dat dat ons plan was. Ze bleven maar doorvragen en de spanning liep hoog op. Pas nadat mijn moeder vertelde dat ze de vrouw was van de dokter in ons dorp en dat wij onderdeel van een welvarend gezin waren, kregen we erkenning en werden we met rust gelaten. Dat stelde mij echt teleur. Waarom was het nodig voor haar om dat te zeggen om normaal behandeld te worden en om met rust gelaten te worden? Ik vond het heel raar en eigenlijk ook heel erg respectloos. Niemand anders op straat werd gestopt en werd ondervraagd, waarom wij wel? Zagen wij er dan echt zo anders en verdacht uit?’, deelt Mwee.

‘Mensen zijn zich er vaak niet bewust van dat ze anderen aan het discrimineren zijn’

‘Racisme is een vorm van discrimineren, waarbij een bepaalde groep mensen telkens bewust én onbewust wordt buitengesloten, puur vanwege hun huidskleur, nationaliteit, afkomst of cultuur’, vermeldt het hulp en advies platform WAT WAT. De manier waarop Mwee en haar moeder werden behandeld, was overduidelijk racistisch. Ze werden gediscrimineerd, omdat ze een donkere huidskleur hadden. Alhoewel dat misschien niet de directe bedoeling was van de agenten, was dat wel de onbewuste achterliggende gedachte. ‘Mensen zijn zich er vaak niet bewust van dat ze anderen aan het discrimineren zijn. Belangrijke persoonlijke oorzaken die lijden tot discriminatie zijn het gevoel van onveiligheid, het gevoel om graag bij een groep te horen en de angst voor het onbekende. Maar dat begint allemaal bij het gebrek aan kennis over de ander. Zwarte mensen worden gezien als “anders”, waardoor dat ook het enige is waar mensen aan denken als ze aan het discrimineren zijn. Bij discriminatie is er altijd maar één aspect en kenmerk dat telt en belangrijk is. Zo kan iemand alleen maar gezien worden als ‘zwart’, terwijl diegene veel meer andere kenmerken en kwaliteiten heeft’, aldus de organisatie Amnesty.

 

[aesop_parallax height=”1000px” img=”https://svjmedia.nl/specialisaties/wp-content/uploads/sites/735/2022/02/racistische-benamingen.png” parallaxbg=”off” parallaxspeed=”4″ captionposition=”bottom-left” lightbox=”off” floater=”off” floaterposition=”left” floaterdirection=”none” overlay_revealfx=”off”]

Uit het rapport Ervaren discriminatie in Nederland II van het Sociaal en Cultureel Planbureau over discriminatie in Nederland blijkt, dat discriminatie sinds 2013 al heel erg groeiend is in ons land. In 2018 blijkt zelfs dat maar liefst een kwart van de Nederlanders, om precies te zijn 27 procent, discriminatie ervaart. Ook wordt bekend uit het rapport dat er het meest gediscrimineerd wordt op scholen, op werk en tijdens sollicitatiegesprekken. En dat discriminatie op basis van etnische achtergrond in de top drie staat van redenen waarop mensen worden gediscrimineerd. Dit meldt het NOS op basis van de gegevens van het rapport Ervaren discriminatie in Nederland II van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Ook is er nog een specifiek verschil te zien. ‘Waar 30 procent van de autochtone Nederlanders deelt dat ze weleens discrimineerde ervaringen hebben gehad, zit dat voor de mensen met een etnische achtergrond wel anders. Voor hun zijn de percentages wel twee keer zo hoog. Zo liggen de percentages voor Surinaamse, Turkse of Antilliaanse Nederlanders tussen de 60 en 70 procent’, aldus Trouw.

 

[aesop_parallax img=”https://svjmedia.nl/specialisaties/wp-content/uploads/sites/735/2022/02/Schermafbeelding-2022-02-03-om-21.57.21.png” parallaxbg=”off” captionposition=”bottom-left” lightbox=”on” floater=”off” floaterposition=”left” floaterdirection=”none” overlay_revealfx=”off”]

Bron: SCP/CBS 2018

‘Overal waar ik kom, voel ik me bekeken en geven mensen mij al gauw de indruk dat zij een vooroordeel over mij hebben’

Ondanks dat het een klein percentage is dat racisme ervaart, is de impact die racisme op mensen heeft groot. ‘Ik heb nooit de kans gekregen om me te schamen voor mijn afkomst. Mijn ouders en vooral mijn moeder hebben mij altijd geleerd om trots te zijn op mezelf en waar ik vandaan kom. Daar tegenover staat wel, dat ik soms over bepaalde situaties inzit en nadenk. Zo vind ik dat witte mensen het over het algemeen veel makkelijker hebben in veel situaties en daardoor makkelijker door het leven heen huppelen dan ik en velen andere zwarte mensen. Ze zijn altijd een stapje voor. En dat alleen door hun huidskleur en hun uiterlijk. Dat vind ik oneerlijk’, vertelt Marianne. De situatie die Marianne omschrijft waarin witte mensen een voorsprong hebben op zwarte mensen, noemen we wit privilege. In het NPO-programma dr Kelder en Co legt hoogleraar antropologie van de wetenschap, Amade M’charek uit waarom wit privilege onderdeel is van racisme in ons land. ‘Wit privilege is de evenknie van institutioneel racisme. Wit privilege gaat over een identiteit die onzichtbaar is, het is eigenlijk vanzelfsprekend. De manier waarop we de maatschappij hebben ingericht, is bedoeld voor de witte mensen. Toch zien witte mensen dat vaak niet zo en vinden ze het zelfs raar en een belediging als ze “wit” genoemd worden. Maar daar zit juist het probleem. Dat is namelijk precies wat zwarte mensen voortdurend voelen en meemaken. Dus in die zin is het heel goed voor witte mensen om in te zien, dat ze wel degelijk meer privileges hebben. Zij kijken er namelijk van op dat ze ‘wit’ genoemd worden, terwijl zwarten mensen dat vaak onbewust niet meer doen. Zij zijn het, heel treurig om te zeggen, al gewend’, aldus M’charek.

‘Ook heb ik best wel vaak het gevoel, dat ik mezelf moet bedwingen om geaccepteerd te worden. Als het gaat om de dingen die ik doe, zeg of draag, denk ik altijd twee keer na, omdat ik voel dat mijn afkomst en cultuur niet overal wordt geaccepteerd. Zo voel ik me niet helemaal op mijn gemak als ik in het openbaar Afrikaans spreek, in het openbaar Afrikaanse kledij draag of mijn afro in het openbaar draag. Overal waar ik kom, voel ik me bekeken en geven mensen mij al gauw het idee dat zij een vooroordeel over mij hebben. Eigenlijk hoort dat niet. Ik hoor me op mijn gemak te voelen en niet altijd zo veel druk om mijn schouders te hebben. Ik kan me daarom ook echt soms heel schuldig over voelen dat ik me zo voel. Want zo ben ik helemaal niet. Ik ben trots op mijn afkomst en ben blij met hoe ik eruitzie’, vervolgde Marianne.

Uit het jaarrapportage Mensenrechten in Nederland 2019 van het College voor de Rechten van de Mens blijkt, dat het niet apart is dat Marianne zich zo voelt. Volgens de rapportage kunnen mensen die discriminerende ervaringen hebben meegemaakt, zich minderwaardig, angstig en onveilig gaan voelen. In het boek Verzetten, vermijden of veranderen? Reageren op discriminatie en stigmatisering van onderzoeker Jurriaan Omlo blijkt, dat mensen gaan overcompenseren nadat ze discriminerend zijn behandeld. ‘Zo proberen ze bijvoorbeeld extra lief te zijn, extra grappig te zijn en extra hard te werken, in de hoop dat ze dan wel geaccepteerd worden’, deelt Omlo in een interview met Stichting RADAR. Daarnaast blijkt het uit het onderzoek van de jonge wetenschapper Umar Ikram, dat etnische minderheden meer zullen lijden en hun gezondheid sneller achteruit kan gaan na discriminerende ervaringen te hebben gehad in vergelijking met autochtonen. Zo kunnen mensen die discriminerende of racistische ervaringen hebben meegemaakt sneller gaan lijden aan psychische aandoeningen zoals depressies, maar ook lichamelijke problemen zoals hart- en vaatziekten.

Ondanks dat er vele organisaties, onderzoeken en wetten zijn om discriminatie en racisme tegen te gaan, zijn mensen de enigen die discriminatie en racisme kunnen laten verdwijnen.  Daarom moeten we opkomen voor elkaar, maar vooral voor ons zelf. ‘Spreek het uit. Leg uit wat je ervan vindt als iemand discriminerend naar jou toe is en waarom je het niet oké vindt dat ze bepaalde opmerkingen maken. Laat zien dat je sterk bent en wijs de mensen erop dat zij fout zaten. Zo leren zij van hun fouten, maar jij ook’, aldus Mwee.

 

Bronvermelding:

Amnesty. (z.d). Discriminatie: Waarom mensen discrimineren. Opgehaald van Amnesty: https://www.amnesty.nl/mensenrechten-in-nederland/discriminatie-in-nederland

Andriessen, I., Hoegen Dijkhof, J., van der Torre, A., van den Berg, E., Pulles, I., Iedema, J., & de Voogd-Hamelink, M. (2020). Ervaren discriminatie in Nederland II. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

College voor de Rechten van de Mens. (2020). Jaarlijkse rapportage 2019: Veilig jezelf zijn in het openbaar.Utrecht: College voor de Rechten van de Mens.

Het NOS. (2020, juni 4). Racisme en discriminatie in Nederland: dit zijn de cijfers. Opgehaald van Het NOS: https://nos.nl/artikel/2336228-racisme-en-discriminatie-in-nederland-dit-zijn-de-cijfers.html

Ikram, M. (2016, December 13). Social determinants of ethnic minority health in Europe. Opgehaald van UvA-DARE (Digital Academic Repository): https://dare.uva.nl/search?identifier=f209d712-f5d2-4d4c-8a6b-4b50d43e891c

Meer, M. v. (2020, december 3). (G. M. ‘Gigi’, Interviewer)

M’charek, A. (2020, juni 13). ‘Wit privilege is de evenknie van institutioneel racisme’. (J. Kelder, Interviewer)

Omlo, J. (2020). In J. Omlo, Verzetten, vermijden of veranderen? Reageren op discriminatie en stigmatisering(p. 173). Rotterdam: Art.1.

Omlo, J. (2020, augustus 25). Jurriaan Omlo: “De optelsom van ervaringen met discriminatie is erg pijnlijk”. (S. RADAR, Interviewer)

Orbit. (z.d ). Is discriminatie en racisme hetzelfde? . Opgehaald van WAT WAT: https://www.watwat.be/racisme/discriminatie-en-racisme-hetzelfde

Slavenburg, M. (2020, december 3). (G. M. ‘Gigi, Interviewer)

Vissers, P. (2020, juni 4). Van het grapje-dat-moet-kunnen tot de-baan-die-aan-je-voorbijgaat: dit is racisme in Nederland. Opgehaald van Trouw: https://www.trouw.nl/binnenland/van-het-grapje-dat-moet-kunnen-tot-de-baan-die-aan-je-voorbijgaat-dit-is-racisme-in-nederland~beb6a472/