Het was een zeldzaam gezicht, voor velen roept het herinneringen op aan de jaren tachtig van de vorige eeuw. Nu is het toch echt weer terug, de mat. Je kunt het matje kennen van Nathan Rutjes, volksbuurten in Den Haag en die oom die een pak shag per dag rookt. Hoe kan het jongeren hun ‘normale’ kapsel steeds vaker verruilen voor een mat? Journalist/fotograaf Tobias Druijf zocht naar antwoorden op deze vraag.
Lopend door een smal straatje begroet de penetrante geur van verse vis van de visjuwelier je. De schappen van het kaaswinkeltje zien er toch niet zo leuk uit met de geur van net gevangen haring die uit het bestelbusje worden geladen. Nadat de geur zich van je heeft ontdaan word je ontvangen door de warme aroma’s van de koffietentjes op de hoek van een pleintje wat eerder een brede straat kan genoemd worden. Als je probeert de geur van warm brood en zoete gebakjes te volgen die zich net in je neus hebben genesteld, stuit je op een bakkerij. Bij de bovenverdiepingen van de bakkerij staan de ramen op een kiertje. Je ziet de shagrook naar de buitenlucht ontsnappen terwijl je plotseling wordt begroet door een Vriendelijke jongen. Hij is minstens twee meter lang en heeft naast zijn iPhone ook nog een sigaret in zijn hand. Hij lijkt vrolijk maar je oog valt het meest wat hij aan zijn nek heeft hangen. Het lijkt wel op een matje, zo eentje die je alleen nog in New Kids ziet. Kort aan de zijkant opgeschoren, glad en strak bovenop en als een tapijt vult het haar mijn zicht op waar zijn nek zou moeten zitten.
Geboren en getogen Bosschenaar Bram Hendriks (21) is de eigenaar van dit matje. Hij mag dan met zijn twee meter wel opvallen maar opvallend is zijn haarstijl niet meer.
Het matje zoals wij het kennen vindt zijn oorsprong in de jaren zeventig. Het werd alleen pas echt populair in de jaren 80 of althans dat dachten we. Het matje zoals wij dat kennen is namelijk niks nieuws of bijzonders blijkt.
Voor zover nu bekend is zijn de Abantes de eerste mensen waar we met zekerheid over kunnen zeggen dat zij een matje hadden. De Abantes waren een volk wat bekend stond om zijn speerwerpers met wat gekke kapsels: kort bovenop, gedekt van boven en lang vanachter. Er werd lang gespeculeerd over de betekenis van deze unieke haardracht. Het lijkt er na jaren onderzoek op dat het matje van de Abantes een overlevingsfunctie had. Zo had je tijdens het jagen goed zicht door de korte zijkanten en werd daarnaast je hoofd warm gehouden door het haar in de nek en boven op de schedel, heel erg handig dus.
Dit fenomeen gold tevens ook voor romeinen die te paard vochten of meededen aan paardenraces, zij hadden dezelfde haardracht als de Abantes, met dezelfde functie Later zou het geassocieerd worden met barbaren die het romeinse rijk plunderden.
Steeds maar weer door de geschiedenis heen zijn er verwijzingen naar vaak rebelse mensen of volkeren die bekend stonden om deze speciale haarstijl.
Nadat de mens zich veel minder met jagen ging bezighouden en meer met het onderhouden van een stad of het aansturen van een land werd het matje al gauw symbolisch, zijn nuttige functie verviel en het evolueerde naar het maken van een statement.
Een voorbeeld hiervan is het dragen van de Iers-Keltische haarstijl cúlán. Deze leek precies op een matje en werd gedragen als protest tegen de haardracht in het vroegmiddeleeuwse Engeland. Het werd door de heersende Engelsen rond 1300 verbannen omdat het er onverzorgd uit zou zienhet matje werd gezien als niet netjes.
Door de nieuwe functie van een matje maakte we ook kennis met de nieuwe varianten ervan. Een van de eerste skullets (een variant van een matje waarbij het hele hoofd kaal wordt geschoren behalve de achterkant) werd gedragen door Benjamin Fanklin. Hij droeg het om de spot te drijven met het Franse koningshuis en vooral om te shockeren.
De jaren 60 en 70 van de vorige eeuw wordt gekenmerkt door politieke onrust en jongeren die in opstand komen tegen autoriteit. Het is dan ook geen toeval dat we in deze tijd weer de herintroductie van de mat meemaken. David Bowie heeft met zijn personage Ziggy Stardust een wel heel opvallend kapsel. Het valt in de smaak bij Rod Stewart en zo maakt ook het grote publiek kennis met de mat. Totdat de mat in de jaren 80 zijn hoogtepunt bereikt. Deze periode zal de mensen het meest bijblijven door de muziek, kleding en ook de mat die toch echt wel de jaren 80 en begin jaren 90 kenmerkt.
Net zoals elke trend valt de mat halverwege de jaren negentig redelijk in verval en kunnen mensen het alleen nog associëren met bepaald soort mensen van een lagere klasse, of mensen die nooit met hun tijd zijn meegegaan. Toch zijn er dus enkele die het rebelse en misschien wel antiautoritaire in zich blijven uitstralen met deze haarstijl.
In Nederland kon de haarstijl echter nog wel langer op zijn fans rekenen. Den Haag staat nog steeds bekend om haar vele inwoners met matjes, en wordt daarom ook wel de mattenstad genoemd. Dit is terug te leiden naar voetbalsupporters die er net zo uit wilden zien als de vechters op het veld. Veel supporters zijn daarna nooit meer gestopt met het dragen van een matje, met als gevolg dat Den Haag er synoniem voor werd.
Een recente opleving van de mat kan verklaard worden door een combinatie van nostalgie gemixt met sociale media en een antiautoritair sentiment. De mega-populaire serie Stranger Things maakt kleding, muziek en dus ook de haardracht uit de jaren 80 weer mateloos populair. Dit slaat vervolgens weer aan bij het publiek op sociale media die het massaal delen. Dit zorgt er op zijn beurt weer voor dat een jaar later een mullet nemen door een Tiktok hype heel normaal is geworden.
Ook in deze tijd spreken we nog vaak van politieke onrust. Er is voor veel jongeren mede door de coronaperiode ook een antiautoritair sentiment ontstaan. Een generatie die zich zo graag wil uitdrukken is bijna wel geneigd om op een alternatieve manier om door het leven te gaan.
Mees van de Broek (22)
“Mijn moeder vond het fantastisch toen ze zag dat ik een matje had laten groeien.”
“Ik doe eigenlijk heel vaak verschillende dingen met mijn haar, ik ben nu onderhand al drie keer kaal geweest, dat vond ik ook heel vet. Het was tijd voor wat anders en nu heb een matje. De mensen hier thuis zijn ook erg fan ervan. Ik en Casper maar ook andere huisgenoten hebben matje genomen.”
Casper roos (21)
“Ik deed eerst modellenwerk, het was heel streng en ik mocht niks met mijn haar of lichaam doen. Sinds ik daarmee ben gestopt heb ik meer controle over mijn eigen leven. Dit matje geeft me een gevoel van vrijheid. Ik heb zelf de controle over hoe ik er uit zie. ”
“Ik heb soms wel eens het gevoel dat mensen mij anders aankijken, alsof ze me niet serieus nemen.”
“Ik werk veel met de gemeente, dan kom je toch in aanraking met hele degelijke mensen. Ik heb het gevoel dat ik me soms eerst moet bewijzen voor ze me dan eindelijk serieus nemen. Ergens is dat natuurlijk wel jammer maar het houdt mij niet tegen om m’n werk te doen.”
Stijn Gorman (26)
“Mijn echte naam is Stijn maar de meeste mensen noemen mij Stino Paps. Ik ben al een aantal jaar kapper, heb al een keer mijn eigen zaak gehad en ben nu begonnen met het knippen in een pand bij een oud industrieel terrein. Het is een perfecte locatie, ook zeker voor de mensen die ik wil aantrekken. Er staat altijd goeie muziek aan, het moet ook echt voelen als een huiskamer sfeertje. Daar voelen de meeste mensen zich op hun gemak. Ik moet zeggen dat ik zeker in mijn omgeving wel een van de eerste was die weer een mat ging dragen ik doe het nu al een aantal jaar. Ik denk dat het ook een grote rol heeft gespeeld in het feit dat mensen met wat alternatieve haarstijlen zich vertrouwd genoeg voelde om zich door mij te laten knippen.”
“Mensen komen hier juist omdat ze zich niet meer op hun plek voelen bij hun normale herenkapper of barbier.”
“Ik moet zeggen dat ik sowieso meestal wel een beetje de alternatieve haarstijlen knip en dat past ook wel bij me. Ik ben altijd een voorstander geweest van mensen die zichzelf uiten door middel van hun haarstijl, dat vind ik heel dope. Om dat dan te kunnen knippen is heel sick. Ik merk zelf ook dat de mat een hype aan het worden is onderhand. Ik hoop niet dat er hierdoor een publiek wordt aangesproken om een matje te nemen die het doen om het belachelijk te maken. Dit gebeurt wel eens bij iets als het mainstream wordt. Dit zou het verpesten voor de rest.”
Kiki storm (22)
“Ik heb het gevoel dat er bij vrouwen maar een hele kleine groep is met een matje vergeleken met de mannen. Ik wil laten zien dat een matje er niet altijd uit hoeft te zien zoals je denkt. Het kan vrouwen ook goed staan.”
“Vrouwen hebben altijd maar het gevoel dat een matje iets heel mannelijks is. Ze zien een of andere bouwvakker of stoere kerel met een motor terwijl ik juist in mijn kringen een veel breder beeld ervan heb. Ik zat een keer bij de kapper en toen werd er voorgesteld om een matje bij mij te knippen. Ik schrok eerst, maar toen ik begreep hoe ze het konden knippen was ik overstag. Ik denk dat het heel mooi staat en ik kan er nog heel veel mee.”
“Ik had niet per se door dat ik een matje had totdat een vriendin mij op straat nariep en ze vroeg of ik een matje had laten staan. Ik durfde eigenlijk bijna niet ja te zeggen, maar onderhand ben ik er trots op en ik zou het voor geen goud weg doen.”
“Als geboren en getogen Amsterdammer groei je op in een diverse omgeving met veel zelf expressie. Ik denk dat het ook één van de redenen is dat ik het ben gaan omarmen. Het is niet erg om een anders dan andere uit te zien als je het maar zelfverzekerd kan overbrengen, dan begrijpen ze het.”
Bram Hendriks (21)
“Ik ben een nogal uitgesproken persoon. Ik zeg vaak gewoon wat in me opkomt en ik denk er niet vaak twee keer bij na, zo ben ik gewoon en het siert me. Ik heb altijd naar een matje gekeken als iets wat vuil is of er een beetje onverzorgd uitziet. Nu een aantal jaren later zie ik waarom ik het mis had. Deze haarstijl is een van de beste manieren om mezelf uit te drukken op een goede manier. Mensen kunnen natuurlijk vooroordelen hebben maar het valt wel op hoor zo’n matje. Het straalt iets rebels uit maar het heeft ook wat eigens. Geen persoon met een matje zal er namelijk hetzelfde uitzien als de ander. Ieder heeft er zo zijn eigen betekenis of gebruiken voor.”
“Mijn kapper was fel tegen mijn matje, daarom is het nu mijn oude kapper”
“Begrijp me niet verkeerd, ik heb veel negatieve reacties gehad van familie, vrienden en kennissen. Er kwamen zelfs wel eens dames in de kroeg naar mij toe om te zeggen dat ik er vroeger beter uit zag. Ik trek me daar gelukkig weinig van aan, zeker nu ik vooral nog naar drum en bass feesten ga. Iedereen kan zich kleden of opdoffen wat die wil, niemand oordeelt en dat is zo fijn… Je kan echt de beste versie van jezelf zijn, hoe je er ook uitziet. Ik denk dat ik daarom zo getrokken werd naar die scene.”
Niels Baardemans (22)
“Mijn haar is lastig te omschrijven. Ik heb denk ik een modernere variant op de mini-mat en daar komt ook nog eens bij kijken dat mijn haar heel erg krult. Ik heb echter wel degelijk een mat, misschien niet zoals die gasten in Den Haag maar het principe zijkanten kort, achterkant lang is wel van toepassing bij mij. Ik ben het nu nog aan het laten uitgroeien, daarom moet ik vaak nog wel bij de kapper de zijkanten er weer af laten halen… Ik ben heel benieuwd naar hoe het er over een jaar uitziet.”
“Er hoeft van mij niet altijd per se een reden achter een matje te zitten we kiezen toch zelf wel wat wel met ons kapsel doen?”
“Naast dat ik fulltime student ben, heb ik ook een grote passie voor housemuziek. Ik ben DJ, daardoor kom ik in het nachtleven veel in aanraking met mensen die een wat alternatiever pad bewandelen. Ik ben als DJ ook maar eigenlijk een afspiegeling van de dansvloer en ik probeer mee te gaan in de trends. Een matje zag ik steeds vaker terugkomen op feesten dus ik heb me er zelf ook maar eens aan gewaagd. Ik merk niet per se dat mijn omgeving er anders op reageert, juist veel positiever dan voorheen lijkt het wel. Misschien juist doordat er in het nachtleven en bij de mensen om me heen het heel normaal lijkt te zijn valt het ook niet per se heel erg op of val ik buiten de boot. ”
Robbe Selles (21)
“Mijn vriendin was niet blij met mijn mat, maar ik kreeg nog steeds wel veel complimenten van andere mensen. Smaken verschillen, gelukkig weet ik daarom juist wat ik niet wil.”
“De meeste mensen die nemen geen mat om het zo maar te zeggen. Ik denk dat het wel iets over een persoon zegt snap je. Een bankier of advocaat gaat geen mat dragen, maar als dat aan mij ligt mag dat veranderen. Ik straal mezelf uit, het is niet zo dat ik een ander persoon ben of minder serieus moet worden genomen, alleen omdat ik een andere haarstijl heb. Ik snap het ook wel als je er niet helemaal van houdt, maar het is toch maar wat haar. Bekijk het positief en ik zeg altijd: Ik ben nooit meer alleen want ik heb mijn matje bij me.”
