Afgelopen zomertransferperiode gaven voetbalclubs uit de Saudi Pro League meer dan 950 miljoen euro uit. De ene na de andere superster vertrok van een gevestigde Europese competitie naar de nog relatief kleine clubs in Saudi-Arabië. Hoe kan het dat deze clubs opeens zo veel te besteden hebben?
Het thuisstation van Al Ittihad in Djedda zit volgepakt, wanneer de Franse superspits Karim Benzema geïntroduceerd wordt aan de fans. Er zijn vlammenwerpers, lichtshows en vuurwerk aanwezig, maar daar blijft het niet bij. Midden op het veld gaat een zwarte koffer open met een Ballon d’Or (de jaarlijkse prijs voor de beste speler in een Europese competitie), die de Fransman glorieus aan het publiek laat zien. De trofee heeft Benzema bij zijn vorige club (Real Madrid) gewonnen.
Maar El Gato is niet de enige Europese topvoetballer die in het vliegtuig naar Saudi-Arabië is gestapt. Afgelopen transferperiode vertrokken er massaal spelers van Europese clubs naar Al Nassr, Al Ahli, Al Hilal of Al Ittihad. Het zijn de vier clubs waar het Saoedische staatsfonds PIF 75 procent van de totale aandelen in handen heeft. Maar ook andere clubs zoals Al Shabab worden gesponsord door grote staatsbedrijven.
Het is niet de eerste keer dat een land plotseling heel veel geld investeert in topvoetbal. Een aantal jaar terug trokken Chinese clubs met rijke investeerders verschillende voetballers aan om in de Chinese Super League te spelen. Golfstaat Qatar organiseerde het meest recente WK, maar de koopwoede van staat gefinancierde clubs uit Saudi-Arabië is een nieuwe ontwikkeling in het miljardenbal.
“Deze transfers passen helemaal in de visie van Saudi-Arabië”, vertelt arabist verbonden aan de Tilburg University Jan Jaap de Ruiter. “In Saudi-Arabië heerst het besef dat de economie niet meer jaren afhankelijk kan zijn van olieproductie. Daarom heeft het land ‘Saudi Vision 2030’ gelanceerd.” Dit overheidsprogramma heeft als doel meer inkomstenbronnen te genereren dan alleen de olieproductie. Daarom investeert het land miljarden in toerisme, kunst en dus sport.
Deze grote transfers leveren in de voetbalwereld wel flink wat discussie op. Toen oud-aanvoerder van Liverpool Jordan Henderson vertrok naar Dammam om te spelen voor Al Ettifaq, waren veel fans verontwaardigd. De Engelsman liet meerdere malen zijn steun zien aan de lhbti-fans van Liverpool. Salaris ontvangen van een Saudische club die door een autocratische staat wordt gefinancierd, past volgens deze fans niet in datzelfde plaatje.
Mede hierdoor wordt Saudi-Arabië vaak beticht van ‘sportwashing’; deze topvoetballers zouden door hun sterrenimago en vele fans de mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië doen ondermijnen. “De mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië is zeker vreselijk, maar om te zeggen dat dit sportwashing is, is een beetje een Westerse gedachte”, vindt De Ruiter. Volgens hem zet de Saoedische staat het land namelijk ook open voor veel Westerse voetballers en fans, met hun bijbehorende cultuur.
Daarnaast koppelen volgens De Ruiter jonge Saudische voetbalfans deze grote aankopen niet gelijk aan een geopolitieke strategie. Saudi-Arabië is van oudsher een land met een voetbalcultuur, waar afgelopen WK de overwinning op de latere kampioen Argentinië met een dag vrij voor het volk groots werd gevierd. “Deze mensen genieten ook heel simpel van een potje voetbal.”
Dataverantwoording
De cijfers die in de datavisualisaties zijn voorgekomen zijn gebaseerd op statistieken van Transfermarkt. Transfermarkt is een website die zich bezighoudt met statistieken binnen het voetbal, specifiek op het gebied van transfers. Op 14 september 2023 is er gebruik gemaakt van de statistieken over de uitgegeven bedragen van clubs per competitie, om vervolgens te kijken hoe veel geld er door een club precies uitgegeven is voor een bepaalde speler. In dit dataonderzoek is specifiek gekeken naar de uitgaves van (Saoedische) clubs, aangezien het verhaal zich richt op hoe bepaalde transfers bekostigd konden worden.
