Waarom kunstenaars dieren gebruiken voor zelfexpressie
Taxidermie lijkt steeds populairder te worden, de fantasiemarkten staan vol met karikaturen van de dode diertjes. Soms natuurgetrouw en soms in een grappige houding. Achter dit rookgordijn van commerciële taxidermie schuilt een waanzinnige kunstvorm.
De lach van Eva Langstraat galmt door de telefoon, als haar gevraagd wordt over verschillende kunstvormen binnen de ‘taxidermie’. De conservator prepareert al langere tijd voor het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam en heeft zelfs haar masterscriptie gewijd aan het onderwerp: Aan passie geen gebrek. Hoewel ze nu minder te vinden is in de ‘taxidermiekelder’ van het museum, klinkt ze nog even enthousiast.
Foto: Floortje Hoogkamer; Zo’n opgezet diertje kan verschillende houdingen en aankledingen krijgen.
Langstraat kan zeker beamen dat de populariteit van taxidermie gestegen is en ziet binnen het beroep verschillende stromingen te werk gaan: “Je hebt de hipstercultuur waarbij taxidermie steeds meer verstrengeld raakt met dit type mens.”
Kijk bijvoorbeeld naar festivals zoals de Duystere markt of Castlefest, waarbij de marktkraampjes volstaan met opgezette dieren. Op verschillende manieren worden de dieren opgezet om een potentiële koper aan te trekken. Sommigen staan op sterk water en andere zijn ondergedompeld in een fantasiewereld.
“Er zijn ook mensen die via de kunstacademie in aanraking komen met dieren en dierenresten, en er op die manier achter komen dat er kunst van te maken valt”, vertelt Langstraat.
Zo ook kunstenaar Karen van Dooren. In de reportage hieronder vertelt Karen over haar kunst en motivatie om dieren te verwerken in haar wereld:
Nederlands Kampioenschap
Foto: Wikimedia Commons; Winnaar van NK prepareren 2017. Het Friese paard gemaakt door Chris Walen.
Niet alleen Eva Langstraat kan de populariteit beamen. Ook Willemijn Vos, bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Preparateurs, ziet dat steeds meer mensen in Nederland zich bezighouden met taxidermie, “Dit kun je afleiden aan de hoeveelheid cursussen en workshops die op dit gebied worden gegeven en wellicht ook aan het feit dat de webshops met prepareerbenodigdheden zich steeds blijven uitbreiden” vertelt Vos. Om de twee jaar organiseert de vereniging ook de Nederlandse kampioenschappen in prepareren. Hoewel de dieren daar zo natuurgetrouw mogelijk gemaakt worden, is de stijgende populariteit voor het vak wel te zien, met een recordaantal van 155 inzendingen dit jaar.
Geschiedenis
Het opzetten van dieren mag populairder geworden zijn, maar waar komt deze vorm van conserveren vandaan? De eerste geschriften die een opkomende vorm van prepareren omschrijven, stammen uit de dertiende eeuw. Hierin wordt de basis gelegd voor het verzamelen en bewaren van dode vogels. Pas in de zestiende en zeventiende eeuw, komt het prepareren dat taxidermisten nu kennen, op gang. De term ‘verwondering’ speelt daarbij in die periode een grote rol. Rond deze periode zijn Europese kolonisten de wereld aan het verkennen en treffen op deze reizen nieuwe diersoorten aan. Met als gedachte om deze aan het thuisfront te kunnen laten zien, worden de dieren opgezet en meegenomen.
Foto: BHL; Tekeningen rond 1870/1880.
Pas met de opkomst van de empirische wetenschap in de achttiende eeuw, ontstaat de behoefte om diersoorten te verzamelen en zorgvuldig vast te leggen. De beesten worden geclassificeerd op basis van hun gemeenschappelijke kenmerken en gegroepeerd in diersoorten en families. In dit tijdperk beginnen ook de rijke Victorianen dieren te verzamelen, vooral de vogels waren erg in trek. Ze werden onderdeel van het Victoriaanse interieur, want naast de decoratieve waarde werden de objecten ook als kunst gezien.
In de negentiende en twintigste eeuw werden de methoden voor het behoud van dieren verbeterd en kreeg de taxidermie zoals we die nu kennen zijn vorm. Het verzamelen van dieren voor wetenschappelijke doeleinden werd voornamelijk voortgezet via natuurhistorische musea en universiteiten met wetenschappelijke collecties.
Dieren inzetten voor de kunst
Foto: Nena B; Een werk uit de collectie van Les Deux Garçons.
Waar de rijke burgerij in het Victoriaanse tijdperk taxidermiekunst gebruikte om andere te imponeren, proberen kunstenaars vandaag de dag een verhaal te vertellen of problematiek aan de kaak te stellen met de werken die ze maken. Zo maakte het kunstenaarsduo ‘Les Deux Garçons’ in 2019 een serie werken waarin ze kritiek hebben op hoe de mensheid met de natuur om gaat. Door middel van gekruisigde en smekende aapjes benoemen ze de negatieve impact van de mens op de natuur.
Ook Alet Pilon wil een verhaal vertellen met haar kunst, In dit interview bespreekt zij hoe ze ooit begonnen is en welk gevoel taxidermiekunst bij haar oproept.
Regelgeving
Een veelgemaakte fout bij bezoekers van taxidermie-kunsttentoonstellingen, is dat mensen denken dat de dieren voor de kunst gedood worden. Hoewel kunstenaar Tinkerbell ooit beweerd heeft haar eigen kat gewurgd te hebben voor een kunstwerk, gebeurt dit niet. De dieren moeten voordat ze geprepareerd kunnen worden voldoen aan bepaalde eisen binnen de Nederlandse regelgeving. In deze visualisatie worden de belangrijkste regels.
Visual: Floortje Hoogkamer
Begrip
Maar er zijn gelukkig ook steeds meer mensen die begrijpen dat de dieren een natuurlijke dood gestorven zijn, dat draagt ook weer bij aan de stijgende populariteit volgens Eva Langstraat: “Ik geef ook lezingen in het Natuurhistorisch Museum, tijdens die lezingen ben ik ook fysiek bezig met het villen van de dieren. Mensen mogen vragen stellen en het begrip wordt steeds groter. Ook omdat mensen steeds meer bezig zijn met het behoud van de natuur.”
Desondanks is niet iedereen fan van taxidermiekunst en dat kan eigenaar van de Jaski Gallery in Amsterdam verzekeren: “Ik zie geen stijgen of daling in de populariteit van taxidermiekunst”, vertelt Robbert van Ham. Hij werkt al jaren samen met Les Deux Garçons en merkt geen verschil. Hij weet te vertellen dat alleen mensen die het werk al kennen en van de kunstvorm houden geïnteresseerd zijn en deze werken zullen kopen.
Het aanbod en de populariteit van taxidermie mogen dan gestegen zijn en de diertjes mogen dan vaker in opgezette staat te zien zijn, maar vooralsnog moet het publiek eerst van de bijzondere kunstvorm houden, willen mensen de werken aanschaffen en ophangen.
[aesop_content color=”#000000″ background=”#bdbcbc” columns=”1″ position=”none” imgrepeat=”no-repeat” disable_bgshading=”off” floaterposition=”left” floaterdirection=”up” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off” aesop-generator-content=”Dataverantwoording<br />
Alle data uit de datavisualisatie is afkomstig van de Nederlandse Vereniging van Preparateurs, zij organiseren het Nederlands kampioenschap. Verder is de data bewerkt om op chronologische volgorde te verwerken in de visualisatie. De informatie over de regelgeving is rechtstreeks van de site van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland</p>
<p>”]Dataverantwoording
Alle data uit de datavisualisatie is afkomstig van de Nederlandse Vereniging van Preparateurs, zij organiseren het Nederlands kampioenschap. Verder is de data bewerkt om op chronologische volgorde te verwerken in de visualisatie. De informatie over de regelgeving is rechtstreeks van de site van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
[/aesop_content]
