De Japanse popcultuur heeft een bijzondere plek gekregen op het wereldtoneel. De diverse media waaronder manga, anime en Jpop stelen de harten van miljoenen mensen wereldwijd. In het bijzonder die van autistische personen, maar wat maakt deze dingen zo aantrekkelijk voor deze groep?

Net als autisme is de Japanse popcultuur erg breed en divers. Op veel vlakken voelen autistische personen zich sterk aangetrokken tot de Japanse popcultuur en de subcultuur die het met zich meebrengt. Dit heeft een aantal belangrijke redenen, de Japanse popcultuur gemeenschap, door middel van bijvoorbeeld manga en anime, maar tot zekere mate ook gaming en Jpop, sluiten, direct als ook indirect aan op de behoeften en voorkeuren die komen kijken bij personen in het autisme spectrum. Om uit te vinden hoe dit zo gekomen is, gaan we in op hoe popcultuur verweven is in het conservatieve Japan en waarom dit veel mensen die autistisch zijn aantrekt.

Autisme in de Japanse samenleving

We kennen Japan als een land van technologie, lekker eten, felle kleuren en een rijke geschiedenis. Hoewel het Japan van vroeger een heel andere uitstraling had dan dat van vandaag, leven in het moderne Japan de oude gewoonten voort, naast de nieuwe kleurrijke popcultuur. Maar hoe staat de popcultuur zo haaks op het traditionele dagelijks leven in Japan en hoe verhouden autistische individuen zich tot deze traditionele conservatieve samenleving, welke uitweg biedt deze popcultuur hen? 

Japan heeft het op een na hoogste autisme cijfer per hoofd in de wereld. Dat is niet omdat er bepaald Japans gen voor autisme is, maar omdat in de collectivistische Japanse cultuur mensen die van de ‘norm afwijken’ sneller opvallen. In de Japanse cultuur staat groepsidentiteit, prestatie en sociale hiërarchie hoog in het vaandel. Zo is het bijvoorbeeld erg belangrijk wat de omgeving en de mensen met status van jou en van je familie vinden. Autistische personen hebben vaak moeite met voldoen aan sociale verwachtingen, zo is het bijvoorbeeld in Japan onbeleefd om je uit te spreken tegen iemand die ouder is, of in een hogere rang staat, ook ziet men directe communicatie als ‘hard’ en ‘onbeleefd’. Dit terwijl autisme vaak gepaard gaat met een behoefte aan extra bevestiging en context, wat gemakkelijk wringt met hoge sociale verwachtingen en veel ongeschreven regels.

Net als autisme is de Japanse popcultuur erg breed en divers. Op veel vlakken voelen autistische personen zich sterk aangetrokken tot de Japanse popcultuur en de subcultuur die het met zich meebrengt. Dit heeft een aantal belangrijke redenen, de Japanse popcultuur gemeenschap, door middel van bijvoorbeeld manga en anime, maar tot zekere mate ook gaming en Jpop, sluiten, direct als ook indirect aan op de behoeften en voorkeuren die komen kijken bij personen in het autisme spectrum. Om uit te vinden hoe dit zo gekomen is, gaan we in op hoe popcultuur verweven is in het conservatieve Japan en waarom dit veel mensen die autistisch zijn aantrekt.

Popcultuur en media als maatschappelijke spiegel

Zoals vrijwel overal op de wereld, is media door middel van bijvoorbeeld: films, series, literatuur en ook muziek of games een manier om een boodschap over te brengen en kritiek te uiten door middel van entertainment. Japan heeft na de Tweede Wereldoorlog een grote entertainmentindustrie opgebouwd om de economie weer op te bouwen. In het begin was dit vooral een manier om de nasleep van de oorlog te benadrukken en waar Japan een nieuw kleurrijk imago mee wilde uitstralen. Zowel voor de Japanners als voor een nieuw niet militair gedreven wereldbeeld. Dit maakte ruimte voor meer expressie en fantasie. 

Rond de late jaren tachtig kwam de Japanse popcultuur, zoals we die nu kennen, op gang. Door de opkomst van internet werd het een verdienmodel dat goed werkte bij jonge mensen die daarin een uitweg vonden (ondanks het stigma) van het complexe en vermoeiende dagelijks leven. De grootschalige consumenten van de popcultuur worden ‘Otaku’ (おたく) genoemd, wat in Japan een eervolle benaming is. De kleurrijke personages, expressieve emoties, magische werelden, gecombineerd met vaak verzet tegen autoriteit en het aansnijden van maatschappelijke taboe, geeft mensen een plek om tijdelijk te ontsnappen aan de grote verantwoordelijkheden en sociale druk. Dit lag bijzonder goed bij mensen die van de norm afwijken. 

Je gehoord voelen in een andere wereld dan de echte

Naast herkenning brengt de Japanse popcultuur scene ook erkenning mee voor autistische personen. Niet enkel in Japan maar wereldwijd voelen autistische personen zich aangetrokken tot de Japanse media, zo ook in Nederland voelen mensen op het autisme spectrum zich beter gehoord en gerepresenteerd in Japanse media. Dit omdat het goed inspeelt op hun behoeften. Niet alleen om sociaal moeilijke situaties in het dagelijks leven vol prikkels en spanning te ontvluchten, maar om in iets op te gaan dat jouw ‘innerlijke taal’ lijkt te spreken. 

Wat anime, manga en andere dingen die daardoor geïnspireerd zijn zo fijn maakt voor mensen op het autisme spectrum, is dat het een perfecte mix biedt tussen ontprikkelen en het opzoeken van prikkels. Dit lijkt misschien tegenstrijdig, maar het is precies hoe het vaak werkt in een autistisch brein. Naast de prikkels van situaties in het leven waarin je je continu moet aanpassen en waar het voor de meeste mensen allemaal vanzelf lijkt te gaan, is het fijn om even terug te vallen op een fantasierijke wereld met oog voor schoonheid en detail. Toch brengt dit nieuwe prikkels met zich mee, alleen op een manier die autisme vriendelijker is. Zo hebben veel anime genres een voorspelbare formule, maar blijft het toch spannend en interessant genoeg. Vaak volgen series een vast plot per aflevering die steeds een beetje anders is, maar tegelijkertijd opbouwt naar een climax voor de uiteindelijke seizoensfinale. Hierdoor is het vertrouwd genoeg om comfortabel te zijn, maar ook spannend genoeg om te blijven kijken. Wat ook aansluit op de veelvoorkomende behoefte aan structuur en inspeelt op speciale interesses.

Niet alleen de verhaallijnen voelen vertrouwd, maar ook veel personages zijn toegankelijker voor autistische personen. Ze kunnen zich makkelijk herkennen in de hoofdpersonages die vaak sterk opvallen in de menigte en duidelijk van een norm afwijken. Vaak verzetten deze personages zich tegen een systeem waarin een bepaalde norm wordt geforceerd, of door een antagonist beïnvloed wordt. De emoties zijn vaak expressief en duidelijk aangegeven en zonder subtext zichtbaar, dit werkt verlichtend, omdat autistische personen vaak moeite hebben met het begrijpen van subtext. Hierdoor kan je je makkelijk met een protagonist identificeren als je autistisch bent. 

Hieronder vertelt Qiao-Lang Wang haar verhaal waarom door anime en manga geïnspireerde media haar beter aantrekken dan de meeste Westerse media en hoe het op haar persoonlijke voorkeuren en behoeften inspeelt. 

Een poort naar je eigen verbeelding

Omdat Japanse popcultuur in verschillende vormen vaak gebruikmaakt van uitgebreide werelden, diepgaande karakters en oog voor detail en schoonheid, is dit voor veel mensen op het autisme spectrum vaak niet alleen een comfortabele plek, maar ook een fijne hyperfixatie of speciale interesse. Het verdiepen in de uitgebreide werelden van geliefde karakters opent de deur voor creativiteit en tijdverdrijf. 

Creatieve hobby’s voor mensen op het autisme spectrum zoals; tekenen, schrijven, game designing, cosplayen (daar later meer over) en verzamelen, geven net als de series een uitweg om prikkels kwijt te raken, maar ook om gezonde prikkels op te zoeken. Daarnaast geeft het niet alleen een uitlaat, maar ook een vorm van controle en duidelijkheid, een manier om zich uit te laten naar een buitenwereld die hen niet altijd begrijpt en vaak onvoorspelbaar is. Daarnaast brengen hobbies ook binding met zich mee waardoor vriendschappen ontstaan, zowel online als offline. 

Twitch streamer Japheth Fenton ook wel bekend als ‘Kaneelman’ is content creator en gaat nog een stapje verder dan de gebruikelijke kunstenaar, game designer of schrijver. Samen met een team van andere geïnteresseerden zette hij een project op in de vorm van een omroep over Japanse popcultuur, om mensen in Nederland toegang te geven tot de wereld van Japanse popcultuur. Hieronder vertelt hij over zijn plan en opzet.

Verbinding in een veilige omgeving

Autistisme gaat vaak gepaard met moeite op het sociale vlak. Vaak vinden mensen op het autisme spectrum verbinding door middel van gedeelde interesses, maar ook activiteiten en hobby’s samen. Buiten het internet zijn conventies een belangrijke plek waar mensen met speciale interesses gemakkelijk gelijkgestemden kunnen ontmoeten. Op deze conventies kunnen mensen die gewoon fan zijn van diverse media, waaronder in het bijzonder de Japanse gewoon hun gang gaan, voorbeelden van deze conventies zijn: Heroes Made in Asia, Animecon, Abunai, Viencon of Dokomi in Duitsland. Hier kunnen geïnteresseerden diverse activiteiten bijwonen, vooral als het aankomt op verzamelen van actiefiguren, kunstwerken of merch, maar ook eigen kunst promoten, optredens bijwonen, food stands ontdekken of workshops en meet- en greets bezoeken zit je hier goed. Vaak duren conventies meerdere dagen en kan je veel mensen ontmoeten. Ondanks het feit dat het door de drukte over stimulerend kan zijn, is het voor veel mensen een veilige omgeving. 

Een terugkerende hobby is cosplay (コスプレ, kosupure), dit is een hobby die veel fans van Japanse popcultuur met elkaar verbindt. Waar mensen compleet met kostuums en attributen opgaan in hun personages, bouwen ze onderlinge banden op door rollenspellen, herkenning, erkenning en fotomomenten. Cosplay geeft veel mensen, die daar behoefte aan hebben, een manier om met vrienden om zich heen even de realiteit te ontvluchten, op te gaan in hun interesse en als manier om prikkels kwijt te raken en hun creativiteit te laten opbloeien.

Cosplayer Celine Delling als Madoka Kaname, uit de serie The Puella Magi, vertelt over hoe haar hobby’s zoals cosplay, conventies bezoeken en verzamelen, haar netwerk heeft uitgebreid. Wellicht ben ik ook in cosplay als Mimikyu de vermomde Pokémon uit de schaduw. 

Belangrijk om mee te nemen is dat autisme een heel breed spectrum is en dat is gebaseerd op een veel voorkomend fenomeen. Niet iedereen die van Japanse popcultuur houdt is autistisch en niet ieder autistisch persoon houdt van Japanse popcultuur.

*Verantwoording, de data grafiek is in Flourish opgesteld met de cijfers van worldpopulationreview.com, de cijfers gaan alleen over gediagnostiseerde gevallen en geven geen exact aantal aan.