Het was avond in Istanbul toen Saskia Pasman (55) even uit het warme huis, het frisse terras op stapte. Het begon af te koelen en stoom steeg op uit het zwembad. Twee kleuters renden langs haar heen op blote voetjes. In de keuken klonk gelach. De stemmen van Reza’s familie mengden zich met het sissen van olie in een pan. Iemand legde pistachenoten en fruit op een schaal, iemand anders schonk thee in. Op het fornuis stond een pan met de Iraanse stoofschotel fesenjān te pruttelen, die de kamer vulde met de geur van walnoten en granaatappel.

Ze was getuige van een hereniging die al jaren in de maak was.

Een appje tijdens corona
Vier jaar eerder had ze Reza leren kennen via een taalapp. Hij was een gevluchte Iraanse man in Nederland, zij een logopedist met wat tijd over in de lockdown. Ze verveelde zich in de rustige corona-maanden. Haar dagen bestonden uit Zoom, wandelen en thuis zijn met haar gezin. “Heel veel dingen gingen niet door in de lockdown, zoals mijn koorrepetitie bijvoorbeeld.” Om de tijd te vullen besloot ze Zweeds te gaan leren. Zo kwam ze terecht bij een taalapp waar je een ‘buddy’ kon vinden om je helpen. Op hetzelfde moment meldde Reza zich ook aan in dezelfde app. Hij stuurde haar een berichtje met de vraag: “Heeft u tijd om mij te helpen voor te bereiden voor mijn Nederlands examen?” Zo begon het. Wat volgde was een uitwisseling van lesjes, correcties en kleine grapjes.

In het begin communiceerde ze alleen via de taalapp, maar al snel werd hun contact hechter. Eerst wist ze nog niet helemaal hoe ze er mee om moest gaan. “Reza wilde overgaan op Whatsapp en begon ook steeds meer te delen met mij. Bijvoorbeeld waar hij woonde en over zijn werk. Ik snapte niet helemaal wat zijn intenties waren.” Na overleg met haar partner, Henry, besloot ze toch het contact door te zetten op Whatsapp.

Henry herinnert zich dat moment nog goed. “In het begin was ik een beetje wantrouwig,” vertelt hij. “Ik had in mijn werk van alles gezien over mensen die via gezinshereniging of partners een voet aan de grond probeerden te krijgen. Dus ik dacht: wat wil die man, wat is het voor iemand?”

Toch voelde het contact goed. Reza bleek vriendelijk, beleefd en oprecht geïnteresseerd. De gesprekken werden langer, persoonlijker, en liepen al snel via Zoom.

Taal, vertrouwen en een klik
Wat nog wel in de weg bleef zitten was de taalbarrière. In de taalapp zat een vertaal functie, maar bij Whatsapp en Zoom waren ze aangewezen op Google Translate en Jip en Janneke Nederlands. Toch leerde ze elkaar steeds beter begrijpen. Reza leerde meer over het leven van Saskia, over haar dochters Anne en Eva en over de cultuur waar ze in leeft. Saskia leerde over het verhaal van Reza. Ze luisterde toen hij vertelde hoe hij te voet van Iran naar Nederland is gekomen, en over hoe hij bezig was om zijn leven opnieuw op te bouwen. Zijn verhaal raakte haar. “Het is zó heftig wat hij allemaal heeft meegemaakt,” vertelt ze. “Ik kan niet luisteren naar zo’n verhaal en daarna doen alsof het gewoon een taalmaatje is.”

De eerste ontmoeting
Ze werd uitgenodigd om naar Reza toe te komen. Hij vertelde dat hij heel graag haar en haar gezin wilde leren kennen. “Hij was echt opzoek naar een nieuwe familie.” legt Saskia uit. Ze besloot te gaan, met een tikkeltje spanning. Het eerste wat haar opviel toen ze hem zag was hoe klein hij was. Ze twijfelde een beetje hoe ze hem zou begroeten. Een hand? Een knuffel? Uiteindelijk toch maar een omhelzing. Het voelde meteen heel vertrouwd, maar ook heel nieuw en bijzonder.

Henry vertelt: “Ze was in het begin nog een beetje voorzichtig. Ze heeft echt goed haar best gedaan om te checken of het allemaal oké was. En het voelde ook oké.”

Het contact met Reza fascineerde haar: “Ik had helemaal geen beeld van Iran. Ik kende alleen maar wat we hier in het nieuws zien over het grote-boze-islamitische regime.” Hij leerde haar over zijn cultuur. Hij kookte Iraanse gerechten en liet haar kennismaken met een ander soort gastvrijheid. Ondanks dat hij zelf niet makkelijk rondkwam, haalde hij alles uit de kast om een goede gastheer te zijn. Saskia leerde hem op haar beurt over de westerse cultuur.

Van vriendschap naar familie
Naarmate de jaren verstreken, begon Reza Saskia en haar gezin steeds nadrukkelijker als zijn familie te zien. “Hij ziet mij echt als moeder. Niet letterlijk zijn moeder, maar wel in die rol.” In het begin vond ze dat wat verwarrend, maar inmiddels begrijpt ze wat hij ermee bedoelt. Ook Henry moest het even verwerken, maar snapt het nu ook. “Voor mij is familie iets wat je deelt via bloedbanden. Maar ik vind het wel een soort eretitel van vertrouwen en respect.”

Een spannend plan
Toen Reza vroeg of Saskia en haar gezin mee wilde naar Istanbul om Iraans nieuwjaar te vieren met zijn familie, hoefde ze niet lang na te denken. Ze wist hoe belangrijk zijn familie voor hem was. “Jullie moeten mee, jullie zijn ook mijn familie.” had hij gezegd. “Hij kan nooit meer terug naar Iran,” vertelt Saskia. “Dus de enige manier waarop hij zijn familie kon zien, was in een ander land.” Ook was ze heel nieuwsgierig: naar zijn gezin, maar vooral naar hem. Ze wilde hem zien in zijn eigen taal, zijn natuurlijke ritme. “Ik wilde weten wie hij is als hij niet hoeft te vertalen.”

Henry moest er iets langer over nadenken. “Mijn eerste reactie was: ik ga niet naar Turkije,” zegt hij. “Ik had veel asielaanvragen van Turkse mensen behandeld en wist wat daar speelde. Ik dacht: daar worden mensenrechten geschonden, daar heb ik niks te zoeken.”

Pas toen Saskia hem uitlegde hoe belangrijk het voor Reza was, besloot hij mee te gaan. “Ik dacht: oké, over mijn niet-willen-vliegen heenstappen, en gewoon gaan.”

De reis
Laat in de avond van 22 maart gingen het gezelschap samen naar Schiphol. na een paar uur vliegen landde ze in Istanbul. De sfeer was gemoedelijk tijdens de vlucht, maar hoe dichter bij alles kwam, hoe zenuwachtiger iedereen werd. “Reza wilde alles tot in de puntjes geregeld hebben. Dus moest de meest exquise uitstalling aan fruit, snoep, vlees, vis en drank in huis gehaald worden. Hij legt zichzelf dan ook heel veel druk op.” legt Saskia uit.

De eerste dag was hectisch. De kamers moesten worden ingedeeld, de auto’s moest worden opgehaald en de boodschappen moesten worden gedaan. Alles moest op z’n Reza’s: groots, zorgvuldig en overvloedig. “Oh wat was dat een stress.” zucht Saskia. “Ik dacht op een gegeven moment: jongens, even ademhalen, maar dat is hoe het bij hem werkt. Alles met volle inzet.” Soms wrikt dat perfectionisme tussen hen vertelt ze. “Ik denk wat sneller: nou, dit is goed genoeg. Maar hij ziet dat totaal niet zo.” Ze vond het moeilijk hoe ze hier mee om moest gaan. Die spanning bleef in de lucht hangen, tot het moment dat de rest van de familie aankwam. Toen viel al die spanning weg.

Het weerzien
Er waren nog wel wat zenuwen toen ze iedereen gingen ophalen. Saskia vertelt lachend dat ze eigenlijk helemaal niet wist hoe iedereen er uit zag, en dus ook niet waar wie ze moest zoeken. Toen kwam het eerste bekende gezicht door de schuifdeuren gelopen. Reza herkende meteen Akram, zijn schoonbroer. “Ik wist eigenlijk nog niet echt wat een geschikte begroeting was.” vertelt Saskia. Maar die twijfels smolten al snel weg. “Ik heb Reza zijn moeder eigenlijk meteen omhelst.” Weer was ze verbaasd over de lengte van de moeder, net als toen ze Reza voor het eerst zag. “Echt een soort van klein propje was ze.” lacht ze.

Geen gezeur
Iedereen verzamelde zich bij de auto. Het gezelschap, zussen, kinderen, kleinkinderen en ouders, was zichtbaar moe, maar niemand klaagde. Vooral Reza’s zussen, vielen Saskia op: “Ze droegen hun kinderen op de arm, waren uitgeput, zaten met veel mensen in één auto maar waren toch dankbaar voor alles. Dat zit gewoon in hun volkscultuur, dat vond ik bijzonder.”

Leven in de villa
Nu de familie compleet was, kon er pas echt worden genoten. De dagen werden gevuld met zwemmen, uitstapjes en wandelen, maar vooral met heel veel liefde en eten.

Het grootse deel van de tijd werd doorgebracht in de villa. Die lag midden in de bergen, net buiten Istanbul. In de keuken werd gekookt, gespeeld, gelachen en geknuffeld. Er werd eindeloos gekookt. Wat niet altijd even makkelijk ging, gezien de schamele keukenuitrusting. Saskia herinnert zich vooral de wiebelige pannetjes nog: “Ik ging een hele zalm bakken in moten, en dat heb ik uiteindelijk in een heel klein, kutterig, wiebelig, laag pannetje moeten doen. Ik had het bloedheet” lacht ze. ’s Avonds zaten ze samen buiten bij het zwembad. Er werden gesprekken gevoerd in drie talen tegelijk, met Reza als vertaler.

Culturverschillen in de praktijk
Toch was het niet allemaal harmonie. De eerste dagen waren gespannen. Veel stress en hoge verwachtingen. Ook merkte Saskia een cultuurverschil rondom het maken van plannen. Waar zij gewend was om samen af te stemmen en keuzes te bespreken, ontdekte ze dat Reza’s familie daar heel anders mee omgaan. “Ze vonden alles goed,” vertelt ze. “Maar ze zeiden dus ook niet wat ze zelf wilden. Soms dacht ik: zeg nou eens wat je wilt! Dat hoort echt bij hun manier van samenzijn. Alles voor de groep, nooit voor jezelf. Het is aan de ene kant heel lief en harmonieus, maar aan de andere kant dacht ik soms ook: jongens, het mag echt wel íets meer over jullie gaan.”

Een veranderende blik
Haar blik op Iran was al veranderd, de reis bevestigde dit. “Ik had Iran altijd gezien als dat strenge regime, maar nu zag ik de mensen. Zo warm, vrijgevig en humoristisch.” Ze vertelt hoeveel cadeaus er voor elkaar waren gekocht, en hoe ze alles deelde. “Toen mijn jongste dochter zei hoe mooi ze de ring van de vader van Reza vond, kreeg ze hem meteen in haar handen gedrukt. Ze draagt hem nu nog steeds.”

Ze ontdekte dat hoofddoeken soms gewoon kleding zijn, geen statement. “Ik zie het bij de familie van Reza meer als een cultureel ding dan een regel.” Ze legt uit dat het voor hen vanzelfsprekend is. “Ze denken er helemaal niet over na. Ze voelen zich niet onderdrukt of onvrij of wat dan ook. Wij maken er hier een ding van, en wij hebben er een oordeel over.”

Tot ziens, geen vaarwel
Het afscheid was emotioneel, maar door Reza zijn positieve houding voelde het meer als een tot ziens dan een vaarwel. Henry kijkt er met gemengde gevoelens op terug: “Het was vermoeiend, ja,” zegt hij. “Maar ook bijzonder. In mijn werk zie ik Iraanse mensen alleen in de asielprocedure, kort, zakelijk. Nu maakte ik ze tien dagen mee, dag en nacht. Dat was iets heel anders — en dat vond ik eigenlijk het mooiste eraan.”

Saskia kijkt dankbaar terug: “Het was bijzonder en inspirerend om opgenomen te worden zo’n hechte, zorgzame familie en ze van dichtbij mee te maken.” De reis zette haar aan het denken over verbondenheid, compassie en begrip tussen mensen. “We zijn allemaal mens, los van afkomst, cultuur of geslacht. Als je vanuit dat perspectief redeneert, ontstaat er veel meer mildheid en begrip,” legt ze uit. Ze bewondert Reza’s doorzettingsvermogen, veerkracht en doelgerichtheid, eigenschappen die haar telkens opnieuw inspireren. “Hij heeft me geleerd om verschil niet als afstand te zien, maar als verrijking, en met meer mildheid naar anderen te kijken.”