Zet je televisie aan en blader door de kanalen. Kijk naar de voorpagina’s van tijdschriften, of open een social media app. Wat zie je? Reclames waarin vrouwen op een seksistische manier een product proberen te verkopen, covers met perfect gefotoshopte lichamen en Instagram posts waarin vrouwen met gekochte rondingen een bikini-setje promoten voor hun volgers. Overal worden we geconfronteerd met het ‘ideale’ lichaamsbeeld. Of beter gezegd, de verheerlijking van het ‘ideale’ lichaamsbeeld; de verheerlijking van het ‘ideale’ lichaamsbeeld van de vrouw (Devos, 2011).

Vanaf het einde van de vijftiende eeuw, toen de gedrukte media werden uitgevonden, hebben boeken, pamfletten, tijdschriften en kranten een onrealistisch lichaamsbeeld geschetst voor en over vrouwen (Buzzfeed, 2020). Tegenwoordig gebruiken bijna alle bedrijven advertenties om dit beeld van vrouwen met perfecte lichamen voort te zetten om een ​​bepaald publiek aan te spreken. Dit is een voortdurende trend geweest door de evolutie van de media, die vandaag de dag nog steeds een probleem is in onze samenleving. Met de vooruitgang in televisie en sociale media, is deze verheerlijking van het ‘ideale’ lichaamsbeeld gevorderd en heeft het zijn tol geëist van het zelfrespect van individuen (Hargreaves, & Tiggemann, 2002). Gezien de toenemende invloed van sociale media in ons dagelijks leven, zijn vooral vrouwelijke tieners en jongvolwassenen, gevangen in een wereld die iemands eigenwaarde alleen afbeeldt als hun uiterlijke verschijning en fysieke kenmerken (Bessenoff, 2006). Dat is niet hoe het hoort te zijn en daarom moet het ‘ideale’ lichaamsbeeld, wat vroeger het modellenlichaam was en tegenwoordig het zandloperfiguur is: een erg smalle taille, grote borsten en een grote kont, ook zo snel mogelijk verdwijnen.

Op zijn mooist op social media

Vollere lippen, een gladde huid, lange benen, mooie rondingen en ga zo maar door. Platforms als Instagram, Snapchat en TikTok hebben een scala aan filters die het gezicht, maar ook het lichaam aanpassen volgens heersende schoonheidsidealen. Sommige varianten geven duidelijk aan dat er gesleuteld is tot aan perfectie aan, bij andere zit het subtiel in elkaar en is het haast niet te zien, dat het beeld of fragment niet betrouwbaar is en niet de realiteit weergeeft (De Vries, Möller, Wieringa, Eigenraam & Hamelink, 2017). Veel jongvolwassen vrouwen zijn het er mee eens dat social media geen eerlijk beeld geeft over hoe mensen er in het echt uitzien. “Door een foto te bewerken bevestig je dat een onrealistisch ideaalbeeld ‘mooi’ is. Heel onnodig, laat gewoon echte mensen zien en gewoon de echte versie van jezelf zien. Zo helpen we elkaar ook weer een beetje zelfverzekerder te zijn en verdwijnt het ideaalbeeld dat tegenwoordig helaas heerst, hopelijk ook snel.”, deelt een 20-jarige student die het moeilijk vind om met haar zelfbeeld om te gaan (Klein, 2022).

Claire Mysko, een bekroond schrijfster en expert op het gebied van lichaamsbeeld, leiderschap en media, legt uit: “Social media kan een negatief zelfbeeld niet veroorzaken, maar ze kan het wel versterken. Het is een echte broedplaats voor verstoorde gedachten en gedrag.” (Mysko, 2021). De vaak digitaal bewerkte foto’s van slanke lange meisjes en vrouwen met extreme rondingen kunnen ervoor zorgen dat jongeren die last hebben van perfectionistische neigingen, eetstoornissen, of die in het algemeen wat onzekerder zijn, lichaamsfiguren net als deze gelijkstellen aan gelukkig zijn (Pardoen, 2020). En de reacties op hun eigen foto’s op social media kan hun acceptatiedrang nog meer aanwakkeren en hun eigen lichaamsbeeld nog meer vervormen (De Vries, 2016). De neiging om jezelf te vergelijken met een ideaalbeeld, van anderen of van jezelf, is niet nieuw en vreemd. Het is eigenlijk vrij normaal. Het moet alleen niet zo zijn dat deze vergelijkingen je zelfbeeld gaan beïnvloeden en omlaaghalen, deelt Mysko (Mysko, 2021).

Social media influencers zijn vaak ook medeplichtig aan het bestendigen van dit onberispelijke lichaamsbeeld (NPO3, 2021). “Met name door Instagram groeit er nu een generatie op die in een hele dominante beeldcultuur leeft, die geconfronteerd wordt met volkomen gefotoshopte, niet realistische beelden over het uiterlijk. Ook van hun eigen uiterlijk, omdat ze met allerlei filters hun eigen foto’s kunnen bewerken. Het beeld dat ze van zichzelf hebben raakt extreem vervormd.”, deelt een andere expert; psychologe Liesbeth Woerman (Kirschbaum, 2020). Social media en het ideaalbeeld dat heerst hebben een enorme invloed op ons zelfbeeld en het ideaalbeeld dat we dagelijks online voorbij zien komen. Door de sociale druk van likes en reacties wil iedereen zich van zijn beste kant laten zien, wat ook heel begrijpelijk is (Lemereis, 2020). Ook social media coach Ida heeft hier een duidelijke uitleg voor: “De informatievoorziening die ons op social media worden voorgeschoteld zijn niet altijd betrouwbaar. Vaak geeft het ons een negatief beeld van hoe ‘de realiteit’ hoort te zijn. Desondanks voelen we ons vaak geneigd om het ideale beeld van onszelf te laten zien en te delen. Deze zijn dan ook bijna altijd gebaseerd op wat we zelf voorbij zien komen op social media. Hoe meer likes, reacties en shares een bericht heeft, hoe meer het bericht voldoet aan de waardes van ons ideaalbeeld. Dit is het beeld dat we als ‘perfect’ zien en dit is dus ook het beeld dat we terug reflecteren op onszelf.” (Van Praag, 2020).

Photoshop regelt het wel

Ook de modellenindustrie gebruikt filters en doet bewerkingen op lichamen door middel van Photoshop om rondingen te maken of lichamen te verdunnen, wat resulteert in meer onrealistische definities van schoonheid (Piper, 2013). Veel mensen in de reclamewereld draaien hun hand er niet voor om en storten zich menig op het foto bewerkingsprogramma Photoshop. Om een foto er perfect uit te laten zien, kan het zodanig getransformeerd worden tot er weinig meer te bekennen is van het echte uiterlijk van het model. Er wordt gestreefd naar een perfect plaatje, dat positief geassocieerd wordt met het merk in het brein van de consument. Dat dit gebeurt, heeft de consument vrijwel niet in de gaten, simpelweg omdat we niet weten hoe het model er echt uit ziet (Tiggemann, 2005).

Modellen geven soms zelf ook aan, dat ze wel erg dun uitgevallen zijn op de foto of totaal niet meer op zichzelf lijken. Beroemdheden zoals Zendaya, Kate Winslet en Ashley Benson zijn enkele van de vele machtige vrouwen die zich hebben uitgesproken tegen dit gebruik van Photoshop om lichamen aan te passen. Zendaya poseerde bijvoorbeeld voor een cover van het tijdschrift Modeliste Magazine en walgde ervan toen ze ontdekte dat het tijdschrift Photoshop had gebruikt om haar lichaam slanker te laten lijken (Richtman, 2015). In een goed geformuleerd Instagram-bijschrift plaatste ze een zij-aan-zij-foto waarin ze de originele afbeelding vergeleek met de gemanipuleerde foto en schreef: “Er kwam vandaag een nieuwe shoot uit en ik was geschokt toen ik mijn 19-jarige heupen en torso behoorlijk gemanipuleerd vond. Dit zijn dingen die vrouwen zelfbewust maken, die de onrealistische schoonheidsidealen creëren die we hebben. Iedereen die weet wie ik ben, weet dat ik sta voor eerlijke en pure eigenliefde. Dus nam ik het op mezelf om de echte foto vrij te geven en ik vind deze geweldig.” (Coleman, 2015).

In een vergelijkbare situatie sprak Kate Winslet zich dit jaar maar ook in eerdere jaren uit over Photoshop en lichaamsmanipulatie door te stellen: “Gezichten die veranderen, die bewegen, zijn mooie gezichten, maar we leren niet meer van die gezichten te houden, omdat we ze nu steeds bedekken met filters vanwege sociale media en iedereen kan zichzelf photoshoppen en zichzelf airbrushen, en dat doen ze. Het druist in tegen mijn moraal, de manier waarop mijn ouders me hebben opgevoed en wat ik beschouw als natuurlijke schoonheid.” (Lowe, 2021). Pretty Little Liars-actrice Ashley Benson riep publiekelijk ABC Family op voor het vrijgeven van een gemanipuleerde afbeelding van de cast om de show te promoten door te zeggen: “Denk eraan, jullie zijn ALLEMAAL mooi. Probeer alsjeblieft nooit te lijken op de mensen die je in tijdschriften of posters ziet, want het is nep. Het veroorzaakt alleen maar een ongezonde gedachten over hoe je jezelf ziet. Je bent perfect zoals je bent.” (Faletta, 2013). 

Manipulatie veranderd in positiviteit

De media vervormen vaak beelden en manipuleren beroemdheden en modellen om een ​​bepaalde ‘ideale’ boodschap over te brengen in plaats van diversiteit, acceptatie en eigenliefde te promoten, die allemaal belangrijk zijn om onze gemeenschap op een positievere pad te leiden (Tiggemann & McGill, 2004). Schoonheid is gedefinieerd door deze mediabeelden en we geloven deze, hoewel slechts een weergave van de werkelijkheid, meer dan de werkelijkheid zelf. Ons lichaam komt niet overeen met de idealen van schoonheid of perfectie die sinds onze kindertijd in ons bewustzijn zijn ingebed. We streven ernaar om onszelf te veranderen en in het ergste geval ontwikkelen we ernstige aandoeningen met betrekking tot problemen met het lichaamsbeeld (Richins, 1991).

Gelukkig worden bijna alle lichamen vandaag de dag meer geaccepteerd en draait alles niet meer om het ideaalbeeld, onder het nom van #bodypositivity. Body positivity staat voor het accepteren en respecteren van zowel jouw eigen lichaam, als dat van de rest van de wereld. Dit betekent dat je geen waardeoordelen aan uiterlijke kenmerken hecht. Niet bij jezelf, en niet bij een ander. Momenteel wordt #bodypositivity vooral geassocieerd met het omarmen van je lichaam als je overgewicht hebt of op een andere manier ‘afwijkt van het heersende schoonheidsideaal’ (Barten, 2021). Onder #bodypositivity posten allerlei verschillende soorten mensen vol trots hun lichaam. Hiermee maken zij duidelijk dat ieder lichaam er mag zijn en van gelijke waarde is. Naast het feit dat deze beweging er misschien voor kan zorgen dat wat we op social media een iets betere afspiegeling zien van de werkelijkheid, is er nog een mogelijk voordeel: onderzoek heeft namelijk een positief verband aangetoond tussen acceptatie van respect voor het lichaam, en een duurzame leefstijlverandering met als doel werken aan een betere gezondheid (Marsh, 1999).

Er bestaan zelfs al een aantal bedrijven die hier al een voorbeeld aan nemen. Savage X Fenty biedt bijvoorbeeld grote maten kleding aan en brengt producten op de markt door de natuurlijke schoonheid van verschillende lichamen te vieren in hun commercials, advertenties en fotoshoots. De muzikant en ondernemer van Savage X Fenty; Rihanna is sinds 2019 een belangrijke speler in de body positivity beweging en nam met haar eigen lingerielijn, Savage X Fenty de leiding als het gaat om inclusiviteit rondom gerichte kledingmerken (Business Insider, 2019). Haar virale catwalk show voor het lingeriemerk vond plaats in september 2019 en is tot de dag van vandaag één van de best geproduceerde catwalk shows die zich richtte op meer dan alleen lange dunne modelletjes die de nieuwe collectie laten zien. Wat Rihanna’s lijn anders maakt dan die van concurrenten, zoals Victoria’s Secret (die de afgelopen jaren kritiek heeft gekregen vanwege het gebrek aan diverse modellen in campagnes en de inmiddels ter ziele gegane catwalk shows), is een toewijding om modellen van alle maten, identiteiten en achtergronden te presenteren (McCall, 2020).

Je bent mooi zoals je bent

Tegenwoordig beginnen verschillende mediaplatforms natuurlijke schoonheid en diversiteit te promoten, maar het ‘ideale’ lichaamsbeeld blijft de eigenliefde en acceptatie domineren. Het is belangrijk, vooral voor vrouwelijke tieners en jongvolwassenen, om zich comfortabel te voelen in hun lichaam en lekker in hun vel te zitten (Kirschbaum, 2020). Dus naar jullie, jongvolwassenen en vrouwen, laat de media geen onroerend goed in jullie gedachten hebben. Uiteindelijk heb je zelf de macht om de televisie uit te zetten, het tijdschrift neer te leggen of je niet meer druk te maken over wat anderen van je uiterlijk vinden. Je kunt misschien niet aan het bereik van de media ontsnappen, maar je hoeft niet volgens de regels er van te leven. Alleen jij kiest wat je over jezelf gelooft. Elk individu is uniek, speciaal en one of a kind. Iedereen is mooi zoals ze zijn en niemand zou zichzelf moeten veranderen om te voldoen aan de schoonheidsnormen die de media verheerlijken.

Aldus psychologe Woerman: “Je moet weten waar je goed in bent en wat jíj waardevol vindt, zodat je je daarop kunt richten. En je moet ook eerlijk zijn over je negatieve kanten. Laat dat ideaalbeeld van jezelf los. Wij mensen zijn altijd geneigd onszelf voor de gek te houden, dus je hebt anderen nodig als je jezelf en je gedrag nauwkeurig onder de loep wilt nemen. Je kunt dat doen met een coach, maar ook goede vrienden kunnen je daarin helpen. Maar dan moet je wel openstaan voor hun kritiek. Je kunt pas echt jezelf zijn als je accepteert dat je ook minder prettige kanten hebt.” (Kirschbaum, 2020).

Bronnen

10 of the most inspiring body-positive moments of 2019. (2019, 14 november). Business Insider Nederland. https://www.businessinsider.nl/best-body-positive-moments-2019/

Author, D. (2021, 25 februari). Hoe social media het lichaamsbeeld kan beïnvloeden. Dove UK. Geraadpleegd op 2022, van https://www.dove.com/nl/dove-self-esteem-project/help-for-parents/talking-about-appearance/positive-body-confidence-how-social-media-can-affect-body-image.html

Barten, T. (2021, 11 november). Heeft de body positivity movement een positief effect? Changing Life. https://changinglife.cl/life/vitaliteit/positieve-effecten-van-body-positivity/

Bessenoff, G. R. (2006). Can the Media Affect Us? Social Comparison, Self-Discrepancy, and the Thin Ideal. Psychology of Women Quarterly, 30(3), 239–251. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2006.00292.x

Body Evolution – Model Before and After Photoshop. (2013, 2 november). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=xKQdwjGiF-s

Coleman, Z. (2015, 21 oktober). Zendaya’s Instagramspost [Foto]. Instagram. https://www.instagram.com/p/9FV2sdJmOk/?utm_source=ig_embed

De Vries, D. A., Möller, A. M., Wieringa, M. S., Eigenraam, A. W., & Hamelink, K. (2017). Social Comparison as the Thief of Joy: Emotional Consequences of Viewing Strangers’ Instagram Posts. Media Psychology, 21(2), 222–245. https://doi.org/10.1080/15213269.2016.1267647

De Vries, D. A., Peter, J., Nikken, P., & De Graaf, H. (2014). The Effect of Social Network Site Use on Appearance Investment and Desire for Cosmetic Surgery Among Adolescent Boys and Girls. Sex Roles, 71(9–10), 283–295. https://doi.org/10.1007/s11199-014-0412-6

Devos, R. (2011). Het naakte en het verheerlijkte lichaam. De Uil van Minerva, 24(3). https://doi.org/10.21825/uvm.v24i3.1738

Faletta, A. (2013, 12 december). Ashley Benson, Troian Bellasario Speaking Out Against Photoshop on ‘Pretty Little Liars’ Poster. StyleCaster. https://stylecaster.com/beauty/pretty-little-liars-poster-photoshop/

Filters op sociale media zorgen voor onrealistisch schoonheidsideaal vinden jongeren: ‘bij een selfie zonder denk ik ‘nah lelijk!”. (2021, 2 april). npo3.nl. https://www.npo3.nl/3vraagt/filters-op-sociale-media-zorgen-voor-onrealistisch-schoonheidsideaal-vinden-jongeren

Hargreaves, D., & Tiggemann, M. (2002). The Effect Of Television Commercials On Mood And Body Dissatisfaction: The Role Of Appearance-Schema Activation. Journal of Social and Clinical Psychology, 21(3), 287–308. https://doi.org/10.1521/jscp.21.3.287.22532

Kirschbaum, M. (2020, 10 september). Hoe kijk jij naar jezelf? Dit is hoe je lichaamsbeeld ontstaat. Bedrock. https://www.bedrock.nl/hoe-lichaamsbeeld-ontstaat/

Knack Weekend. (2016, 3 maart). Video: het ideale vrouwenlichaam door de eeuwen heen. Site-KnackWeekend-NL. https://weekend.knack.be/lifestyle/maatschappij/video-het-ideale-vrouwenlichaam-door-de-eeuwen-heen/article-normal-533455.html?cookie_check=1643143237

Lemereis, B. (2020, 23 juli). Zó beïnvloeden Instagramfoto’s je zelfbeeld (en dit doe je eraan). LINDA.nl. https://www.linda.nl/persoonlijk/psycholoog-saskia-geraerts-instagram-zelfbeeld/

Lezing: Liken, posten en lurken: Wat doen sociale media met ons zelfbeeld? (2016, 23 november). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=nDMRyRcCyi4

Lowe, L. (2021, 2 juni). Kate Winslet refused to let ‘Mare of Easttown’ director edit her belly in sex scene. TODAY.Com. https://www.today.com/popculture/kate-winslet-refused-let-mare-easttown-director-edit-her-belly-t220372

Marsh, H. W. (1999). Cognitive Discrepancy Models: Actual, Ideal, Potential, and Future Self-Perspectives of Body Image. Social Cognition, 17(1), 46–75. https://doi.org/10.1521/soco.1999.17.1.46

McCall, T. (2020, 26 maart). Rihanna’s Savage X Fenty Show Was Everything Victoria’s Secret Wishes It Could Be. Fashionista. https://fashionista.com/2019/09/savage-x-fenty-fall-2019-review

Mysko, C. (2021, 25 februari). Hoe social media het lichaamsbeeld kan beïnvloeden. Dove UK. https://www.dove.com/nl/dove-self-esteem-project/help-for-parents/talking-about-appearance/positive-body-confidence-how-social-media-can-affect-body-image.html

Pardoen, J. (2020, 21 augustus). Zelfbeeld tieners beïnvloed door sociale media. Bureau Jeugd & Media. https://www.bureaujeugdenmedia.nl/zelfbeeld-tieners-beinvloed-door-sociale-media/

Polderman, K. (2021, 9 september). Jammer dat het bij de body positivity-beweging toch wél om het uiterlijk gaat. de Volkskrant. https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/jammer-dat-het-bij-de-body-positivity-beweging-toch-wel-om-het-uiterlijk-gaat~b4eebafd/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Richins, M. L. (1991). Social Comparison and the Idealized Images of Advertising. Journal of Consumer Research, 18(1), 71. https://doi.org/10.1086/209242

Richtman, M. (2015, 5 november). “Modeliste” Magazine Releases Unedited Zendaya Cover Per Her Request — PHOTOS. Bustle. https://www.bustle.com/articles/121723-modeliste-magazine-releases-unedited-zendaya-cover-per-her-request-photos

Het schoonheidsideaal. (2020, 26 maart). Beauty-Pro.nl. https://beauty-pro.nl/actueel-overall/huid-actueel/het-schoonheidsideaal/

Streven naar perfectie. (2016, 9 maart). Streven Naar Perfectie – MARUG. https://marug.nl/en/for-students/blog/article/streven-naar-perfectie

Tiggemann, M. (2005). The State of Body Image Research in Clinical and Social Psychology. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(8), 1202–1210. https://doi.org/10.1521/jscp.2005.24.8.1202

Tiggemann, M., & McGill, B. (2004). The Role of Social Comparison in the Effect of Magazine Advertisements on Women’s Mood and Body Dissatisfaction. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(1), 23–44. https://doi.org/10.1521/jscp.23.1.23.26991

The unrealistic toxic beauty standards are deadly. (2020, 29 augustus). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=N6FWZ-TpkFI

(2017, 17 mei).Zo evolueerde het ‘ideale lichaam’ door de jaren heen. Het Nieuwsblad. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20170517_02886404

Van Loon, M., & Nieber, L. (2015, 20 november). Helft jongeren ervaart negatieve invloed sociale media. NRC. https://www.nrc.nl/nieuws/2015/11/20/helft-jongeren-ervaart-negatieve-invloed-sociale-media-a1405590

Van Praag, I. (2020, 1 maart). De invloed van Social Media – identiteitsvorming & zelfbeeld. Ida Social Media Coach. https://www.idasocialmediacoach.nl/2017/07/05/invloed-social-media-identiteitsvorming-en-zelfbeeld/

Van sixpack naar eetstoornis | HET GODDELIJKE LICHAAM #1 | NPO 3. (2021, 19 maart). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=SB-iMXOoT2E

Wat is het verband tussen cultuur en lichaamsbeeld? (z.d.). Netinbag. https://www.netinbag.com/nl/health/what-is-the-connection-between-culture-and-body-image.html

Women’s Ideal Body Types Throughout History. (2015, 27 januari). [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=Xrp0zJZu0a4