Queer Stories Utrecht, een organisatie die werkt aan het onderzoeken en belichten van de Utrechtse queer geschiedenis, presenteert tijdens het Utrecht Queer Culture festival deze week het boek Utrechtenaren: een queer geschiedenis. Ook zijn hun historische wandelingen door de Utrechtse binnenstad deze week, die loopt van vier tot dertien oktober, gratis bij te wonen. Met het boek, de wandelingen en met een informatiewebsite wil QUS de lokale queer geschiedenis levend houden.

Utrecht heeft een rijke queer geschiedenis. Als startpunt van die geschiedenis worden vaak de sodomietenvervolgingen van de 18^e eeuw genoemd. Een serie processen die leidden tot de executie van zo’n tweehonderd mannen, die begonnen in Utrecht. Een gruwelijke gebeurtenis, maar met onvoorziene gevolgen, zo wordt duidelijk uit het hoofdstuk in Utrechtenaren over de periode.

Waar homoseksualiteit eerder niet besproken werd, zorgden de processen voor een enorme groei in publiek bewustzijn, zo valt te lezen in Utrechtenaren. ‘In de getuigenverklaringen komen we de eerste kiemen tegen van wat later een homoseksuele identiteit zou gaan vormen: het zich toe-eigenen van een positief bewustzijn aangaande de eigen seksuele verlangens en genderbeleving.’ En, vertelt historisch onderzoeker, vrijwilliger van QUS en co-auteur van het boek Utrechtenaren Maurice van Lieshout, ‘omdat dat hele proces in Utrecht was begonnen, werd het woord ‘Utrechtenaar een ander woord voor sodomieten, wat we nu homoseksueel of queer zouden noemen.’

Gelukkig gaat lang niet alle geschiedenis in het boek over vervolging en onderdrukking. Zo besteedt Utrechtenaren ook ruim aandacht aan pioniers en pionierende initiatieven, zoals de kunstenaar en trans vrouw Dirkje Kuik (1929-2008), de in 1978 opgerichte werkgroep homostudies aan de Universiteit Utrecht, en de viering van de eerste Utrechtse Pride, nog maar kort geleden, in 2017.

Justine Allasia, vrijwilliger en stadsgids van QUS benadrukt het belang van queer geschiedenis: ‘Voor ons als queer people is het belangrijk om onze geschiedenis te kennen. Geschiedenis is ook een kwestie van identiteit. Alles wat voor ons kwam heeft bijgedragen aan wie we vandaag zijn. Het is goed om te onthouden dat queer geschiedenis vooral een geschiedenis is van de strijd voor onze rechten, maar ook om ons te realiseren hoeveel er gewonnen is, sinds de jaren tachtig en daarvoor.’

Niet alleen queers moeten deze geschiedenis kennen, vindt Allasia. ‘Non-queer people moeten zich realiseren dat we er altijd zijn geweest, en onze geschiedenis ook onderdeel is van hun canon.’

Het boek wordt op 10 oktober gepresenteerd op de Universiteit Utrecht. De historische wandelingen van QUS zijn tijdens het Utrecht Queer Culture Festival gratis bij te wonen, de rest van het jaar zijn ze tegen een vergoeding te boeken.

In de reportage komen Maurice van Lieshout, historisch onderzoeker, en Justine Allasia, stadsgids en schrijver bij QUS, aan het woord.