Al jarenlang wordt er geschreven over moord op vrouwen, en de laatste jaren wordt het begrip ‘femicide’ ook hiervoor gebruikt. De claim “in Nederland is gemiddeld elke acht dagen een vrouw slachtoffer van femicide” is een veelvoorkomende uitspraak in de media, 21 oktober nog in een artikel van nos. Deze uitspraak roept echter vragen op over de werkelijkheid van geweld tegen vrouwen en hoe dit wordt geregistreerd. Wat is de definitie van femicide precies? En hoe betrouwbaar zijn de cijfers en de mogelijke onderrapportage van femicidegevallen?

Femicide is een term die door verschillende experts op verschillende manieren wordt gedefinieerd. Renée Römkens, emeritus hoogleraar gendergerelateerd geweld, legt in een artikel van EenVandaag uit: “Femicide is het doden van een vrouw omdat zij van het vrouwelijk geslacht is. In Nederland wordt het vaak geassocieerd met partnerdoding.” Deze definitie benadrukt dat femicide niet alleen gaat om de daad van moord, maar juist om de onderliggende gendergerelateerde motieven.

Het probleem is echter dat er wereldwijd geen eenduidige definitie van femicide bestaat. Dit maakt het moeilijk om harde cijfers over femicide te geven, omdat sommige gevallen mogelijk niet zo worden geregistreerd. Bijvoorbeeld: als een vrouw wordt vermoord door iemand die een liefdesrelatie met haar wil aangaan, wordt dit als femicide beschouwd. Maar wanneer het gaat om een complexere zaak, zoals een vrouw die door haar buurman wordt vermoord omdat hij denkt dat zij zijn kat heeft aangereden, is de classificatie minder duidelijk. Hieruit blijkt al dat er geen vaststaande definitie is.

Hoe betrouwbaar zijn de cijfers?

Het registreren van femicide blijkt een lastige taak te zijn. Barbara Godwaldt maakt zich hard voor de aanpak van femicide en wijst op het probleem van onderrapportage: “Er zijn gevallen van femicide die over het hoofd worden gezien, zoals vermiste vrouwen of vrouwen die zelfmoord plegen na langdurig huiselijk geweld.” De onduidelijkheid rondom de definitie van femicide maakt het nog moeilijker om de exacte cijfers te achterhalen. Bovendien zijn er ook partners die niet als zodanig geregistreerd staan, waardoor zaken gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Dit benadrukt de noodzaak om verder te kijken dan alleen geregistreerde moorden, maar ook naar de bredere context van geweld tegen vrouwen.

Gerrianne Rozema heeft jarenlang gewerkt bij Veilig Thuis en het Steunpunt Huiselijk Geweld, waardoor zij uitgebreide kennis heeft over huiselijk geweld en femicide. Ze benadrukt dat er veel meer vormen van femicide zijn dan vaak wordt beseft. “Wanneer een man zijn vrouw echt pijn wil doen, neemt hij haar datgene af wat haar het meest dierbaar is: haar kinderen. Dit veroorzaakt geen direct fysiek geweld, maar het kan de vrouw emotioneel totaal verwoesten.”

De claim van gemiddeld één vrouw per acht dagen

Het CBS meldt dat er de afgelopen tien jaar gemiddeld 41 vrouwen per jaar zijn vermoord. Er vanuitgaande dat dit gaat om slachtoffers van femicide, komt dit neer op ongeveer één vrouw per negen dagen. Dit cijfer omvat niet alles over femicide, omdat niet elke moord op een vrouw als zodanig kan worden gecategoriseerd. Barbara Godwaldt verwijst naar cijfers van Atria, waarin femicidegevallen uit de media worden gehaald. ”Ondanks het feit dat er in de afgelopen jaren meer over femicide geschreven is, wordt de term in nieuwsberichten niet tot nauwelijks gebruikt.” Het woord ‘femicide’ wordt in de media niet als neutraal gezien omdat het specifiek ‘moord op vrouwen vanwege hun geslacht benadrukt’, wat emotionele lading kan hebben.

“Gemiddeld wordt er elke acht dagen een vrouw gedood in Nederland,” bevestigt Barbara, maar ze benadrukt ook de onzekerheid over het aantal niet-geregistreerde gevallen.

Gerrianne Rozema, benadrukt het belang om verder te kijken dan alleen moord. “Een vrouw kan psychisch al helemaal kapotgemaakt zijn. Het is goed dat psychisch geweld strafbaar wordt, maar het is maar een heel klein deel van de oplossing.” Volgens beide vrouwen is het cruciaal dat er daadwerkelijk actie wordt ondernomen tegen femicide, omdat er momenteel simpelweg te weinig gebeurt.

Conclusie

De claim dat in Nederland gemiddeld elke acht dagen een vrouw slachtoffer is van femicide is deels waar, maar er zijn belangrijke nuances. De term ‘femicide’ wordt niet altijd consistent gebruikt in statistieken. Daarnaast is er sprake van onderrapportage, vooral vanwege onduidelijkheid over de relatie tussen dader en slachtoffer. Hoewel de officiële cijfers van 41 vermoorde vrouwen per jaar wijzen op een gemiddelde van één vrouw per negen dagen, komt dit dicht in de buurt van de vaak genoemde acht dagen.

Onderstaand een fragment uit de talkshow van Spotlight waarin Jaap Damman zijn verhaal deelt. 11 jaar geleden is zijn dochter slachtoffer geworden van femicide. Bekijk hier hoe dat gesprek is verlopen:

Bronnen

Renée Römkens
Emeritus hoogleraar gendergerelateerd geweld
Artikel: EenVandaag – “Wat is femicide?”

Barbara Godwaldt
Activiste voor de aanpak van femicide

Gerrianne Rozema
Ex-werknemer Veilig Thuis en Steunpunt Huiselijk Geweld

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
CBS – Jaarverslag moorden in Nederland

Atria
Organisatie voor kennis over gender en feminisme
Cijfers en rapporten over femicide in Nederland

Nieuwsartikelen
NOS-artikel: “Gemiddeld elke acht dagen een vrouw slachtoffer van femicide”