In de wereldwijde, populaire sport voetbal, wordt door veel mensen wel een een balletje gekopt. Echter verschijnen er steeds vaker berichten over het overlijden van voetballers aan dementie als gevolg van hersenletsel. Dit heeft de discussie over een mogelijk verband tussen het koppen van de bal en dementie aangewakkerd, ook in het programma Studio Voetbal.

Bewering:

Pierre van Hooijdonk, een fanatieke ex-kopper, reageerde aan tafel door te stellen dat de UEFA de regels rondom koppen nooit zal wijzigen. “Het percentage voetballers wereldwijd is zo klein, het gaat om 0,00 en dan een getalletje,” zei Van Hooijdonk.

 

Oordeel: onnauwkeurig 

Bron van bewering

De discussie in de populaire talkshow Studio Voetbal begon door de gast Anton Slotboom, de auteur van het boek “Mijn hoofd doet gek”. De titel van het boek is geïnspireerd op de uitspraak van de overleden voetballer Wout Holverda, die leed aan dementie. Na zijn overlijden werden Holverda’s hersenen onderzocht en wat men daar aantrof, wijst op de ziekte chronische traumatische encefalopathie (CTE). Bij CTE stapelen tau-eiwitten zich op in de hersenen, wat schade en verzwakking van het hersenweefsel veroorzaakt. Dit verstoort de werking van het brein en kan leiden tot dementie. Onderzoekers van het UMC stellen dat Holverda’s dementie het gevolg is van het vaak koppen van de bal.

Is koppen schadelijk?

Neuroloog Marcel Aries – gespecialiseerd in hersenletsel – is ervan overtuigd dat koppen ernstig hersenletsel en dus CTE kan veroorzaken. “Herhaaldelijk koppen van een voetbal kan hersenschade veroorzaken, vergelijkbaar met de gevolgen van een hersenschudding. Dit komt doordat de bal met hoge snelheid tegen het hoofd slaat, wat leidt tot kleine, herhaalde klappen die de zenuwbanen kunnen beschadigen.” Aries verwijst hierbij naar een onderzoek aan het Albert Einstein College of Medicine, Yeshiva University. In dit onderzoek ontdekten ze dat voetballers die frequent koppen, tussen de 1.000 en 1.500 keer per jaar, afwijkingen hadden, namelijk verminderde cognitieve prestaties, zoals een slechter geheugen. Bij voetballers die meer dan 1.800 kopballen per jaar maakten, waren de cognitieve testresultaten het slechtst.

Hoeveel risico’s lopen voetballers?

Het is duidelijk dat koppen schadelijk kan zijn, maar het is belangrijk te weten hoeveel risico voetballers lopen om Van Hooijdonks claim te checken. Neuroloog Aries verwijst naar een Schots onderzoek uit Glasgow, waarbij de hersenen van overleden voetballers uit 1990-1999 werden gescand. Daarnaast werd elke voetballer gematched met een persoon uit hetzelfde gebied en sociale klasse, om zo te kunnen kijken of voetballers ook daadwerkelijk meer hersenletsel en dementie hadden dan niet voetballers. Uit het Schotse onderzoek blijkt dat voetballers 3,5 keer vaker dementie ontwikkelen dan niet-voetballers. Bij 1,26 procent van de niet-voetballers werd dementie vastgesteld, terwijl dat percentage bij voetballers 3,62 procent. Neuroloog Aries benadrukt dat hoewel het risico voor actieve voetballers momenteel klein is, dit op latere leeftijd aanzienlijk kan toenemen. “Een gemiddelde 80-jarige die niet heeft gevoetbald heb je bijvoorbeeld vijf procent kans op dementie, terwijl koppers drie keer zoveel kans hebben, dus vijftien procent, dan is dat een heel ander percentage.”

 

Amateurs

In de claim heeft Van Hooijdonk het over voetballers wereldwijd. Om te beoordelen of Pierre van Hooijdonk gelijk heeft, moeten we dus niet alleen naar profvoetballers kijken, maar ook naar amateurs. Het Columbia University Irving Medical Center onderzocht 148 amateurvoetballers, die bij aanvang en na twee jaar een hersenscan ondergingen. Ze vulden ook vragenlijsten in over hun kopbalfrequentie. De groep met de meeste kopballen (meer dan 1.500 in twee jaar) vertoonde kleine, meetbare beschadigingen in de hersenstructuur, vergelijkbaar met de effecten van milde hersenschuddingen. Deze groep had ook slechtere prestaties bij verbale leertests, terwijl de groep met minder kopballen juist verbeterde.

Conclusie:

De claim van Pierre van Hooijdonk is onnauwkeurig, er zijn namelijk belangrijke nuances die hij achterwegen laat. Verschillende onderzoeken wijzen op een duidelijk verband tussen regelmatig koppen en hersenbeschadiging, wat op lange termijn kan leiden tot een verhoogd risico op dementie. Zowel bij professionele als amateurvoetballers is gebleken dat herhaald koppen kleine hersenbeschadigingen en cognitieve achteruitgang veroorzaakt. Neuroloog Aries benadrukt dat hoewel het risico voor actieve voetballers klein is, dit op latere leeftijd aanzienlijk kan toenemen. Hierdoor is het moeilijk vast te stellen hoeveel voetballers wereldwijd momenteel risico lopen op dementie, omdat het percentage varieert per leeftijdsgroep. Wel is duidelijk dat het risico voor voetballers 3,5 keer hoger is dan voor niet-voetballers en dat dit risico met de leeftijd kan toenemen. De uitspraak van Van Hooijdonk geeft geen eerlijk beeld van de risico’s die de voetballers werkelijk lopen, dus kan deze onnauwkeurig worden genoemd.

 

Geraadpleegde bronnen:

DPG Media Privacy Gate. (z.d.). https://www.ad.nl/sport/relatie-dementie-en-koppen-voor-het-eerst-bij-nederlandse-ex-profvoetballer-aangetoond~a29ce69c/

 

 

Frequent “heading” in soccer can lead to brain injury and cognitive impairment. (2011, 11 november). ScienceDaily. https://www.sciencedaily.com/releases/2011/11/111129092420.htm

 

Health and Lifestyle Factors and Dementia Risk Among Former Professional Soccer Players. (2024, 9 december). jamanetwork.com. https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2827615

 

mijn hoofd doet gek. (2025).

 

Soccer Heading Linked to Measurable Decline of Brain Structure and. (2023, 1 december). Columbia Department Of Radiology. https://www.columbiaradiology.org/news/soccer-heading-linked-measurable-decline-brain-function