Bewering
Jeugdcriminaliteit is de afgelopen tien jaar gehalveerd.

Oordeel
Grotendeels waar, maar onvolledig

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.

Berichten over geweldsincidenten met jonge verdachten zijn de laatste tijd volop in het nieuws. Zo werd in Schiedam een 13-jarige jongen doodgestoken door een leeftijdsgenoot, werden in Rotterdam zes tieners opgepakt voor het neerschieten van een 11-jarig kind, en mishandelden twee meisjes van 12 en 14 jaar een persoon in een tram. Dit soort berichten wekken de indruk dat jeugdcriminaliteit uit de hand loopt. Maar in een uitzending van Nieuwsuur op 27 februari stelde verslaggever Simone Tukker juist dat de jeugdcriminaliteit in Nederland de afgelopen tien jaar gehalveerd is. Dit roept de vraag op: is jeugdcriminaliteit daadwerkelijk afgenomen, of zorgt de media-aandacht voor een vertekend beeld?

Cijfers
Uit de cijfers van het CBS blijkt dat het aantal geregistreerde jeugdige verdachten (12-25 jaar) tussen 2012 en 2022 is gedaald van 91.930 naar 53.990. Dit betekent een afname van 41%, wat in de buurt komt van een halvering. Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) bevestigt een vergelijkbare daling. In 2023 waren 16.870 minderjarigen (12-18 jaar) geregistreerd als verdachte, dat is een daling van 30,5% ten opzichte van 2013. Ook de WODC-monitor jeugdcriminaliteit toont aan dat er sprake is van een daling in de geregistreerde jeugdcriminaliteit. Toch plaatst Frank Weerman, Hoogleraar jeugdcriminologie bij Universiteit Rotterdam en senior onderzoeker bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, een kanttekening: “Kijk je naar politiecijfers, dan zie je een opvallende daling in de afgelopen 20 jaar. Sinds 2007 neemt het aantal geregistreerde misdaden onder jongeren af, al lijkt die daling de laatste jaren af te vlakken. De uitspraak van de verslaggeefster is niet helemaal juist, maar de boodschap klopt wel.”

Het is belangrijk om goed te kijken naar wat deze cijfers precies betekenen. De cijfers laten namelijk alleen de officieel vastgestelde jeugdcriminaliteit zien. Er kunnen veranderingen in wetgeving, opsporingsprioriteiten en afhandelingsmethoden zijn geweest die invloed hebben op de geregistreerde cijfers. Suzanne Vriend, senior gerechtsjurist afdeling Strafrecht bij het gerechtshof Amsterdam, legt uit dat er steeds vaker voor alternatieve straffen wordt gekozen, zoals Halt-straffen, waardoor bepaalde delicten buiten de officiële statistieken blijven. “Vanaf ongeveer 2010 is er steeds meer aandacht gekomen voor preventie in plaats van vervolging,” zegt Vriend. ‘’Dit is te merken aan het feit dat jongeren die problematisch gedrag tonen, sneller en eerder door jeugdzorg worden opgepakt. Er zijn veel verschillende instanties in Nederland die zich bezighouden met jeugdzorg. Er wordt dus geprobeerd het ‘slechte’ gedrag af te leren om te voorkomen dat zij de jeugdcriminaliteit in gaan,” aldus Vriend. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat de daling van jeugdcriminaliteit niet voor alle misdrijven even sterk is. Het aantal jongeren dat betrokken is bij diefstal of kleine vergrijpen is flink gedaald, maar bij ernstige geweldsdelicten is er een minder sterke daling of zelfs een lichte stijging te zien. Dit past bij recente berichten over steekpartijen en ander heftig geweld onder jongeren.

Daarnaast wordt in wetenschappelijke literatuur gesuggereerd dat er sprake kan zijn van een verschuiving in het type jeugdcriminaliteit. Vroeger ging het vaker om straatgeweld en groepscriminaliteit, terwijl jongeren nu steeds vaker betrokken zijn bij online misdrijven, zoals cyberfraude en sextortion. Deze vormen van criminaliteit worden niet altijd meegenomen in de traditionele statistieken over jeugdcriminaliteit. Weerman wijst er bovendien op dat sinds 2017-2018 de daling in jeugdcriminaliteit stagneert. “De huis-tuin-en-keukencriminaliteit is sterk gedaald. Er is een kleine groep die ernstige dingen doet, en die vallen erg op,” aldus Weerman.

Conclusie
De claim dat de jeugdcriminaliteit gehalveerd is, is dus grotendeels waar, maar er zijn belangrijke nuances. De officiële cijfers geven een sterke daling weer in het aantal geregistreerde jeugdige verdachten, maar deze cijfers geven niet het volledige plaatje. Factoren zoals veranderingen in opsporings- en strafbeleid, de verschuiving naar online criminaliteit en de media-aandacht voor gewelddadige incidenten beïnvloeden het beeld van jeugdcriminaliteit.

Gebruikte bronnen:

• https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A4168738/view?utm_source
• https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/1276144/2321-volledige-tekst%20tcm44-577150.pdf
• https://www.researchgate.net/publication/384703069_Monitor_Jeugdcriminaliteit_2000-2023
• https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/rapportages/2023/jeugdige-verdachten-en-slachtoffers-van-criminaliteit?onepage=true#:~:text=geregistreerde%20jeugdige%20verdachten.-,Tussen%202012%20en%202022%20is%20het%20aantal%20geregistreerde%20jeugdige%20verdachten,een%20daling%20van%2041%20procent.
• https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/3384/Cahier-2024-15-volledige-tekst.pdf?sequence=7&isAllowed=y
• https://www.nji.nl/cijfers/delinquentie?utm_source
• Suzanne Vriend, https://www.linkedin.com/in/suzanne-vriend/
• Frank Weerman, https://nscr.nl/medewerker/prof-dr-frank-weerman/