Tegenwoordig word je overspoeld met voedingsadviezen op sociale media. Veel van deze adviezen worden gegeven door zogeheten ‘fitnessinfluencers’. Finn Veerman is een van deze ‘fitnessinfluencers’ en post dagelijks voedings- en gezondheidsadvies. Op zijn TikTok- en Instagrampagina deelt hij een video die ongeveer driehonderdvijftigduizend keer is bekeken. “Gebruik geen plastic snijplank, maar een houten. Bij het snijden op plastic komen microplastics vrij, die kunnen leiden tot vruchtbaarheidsproblemen,” aldus Finn Veerman.

Maar is deze bewering eigenlijk wel waar?

Oordeel: ongefundeerd

Uit onderzoek van Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) blijkt dat kunststoffen tegenwoordig overal aanwezig zijn in ons dagelijks leven. Microplastics (1 µm tot 5 mm groot) en mogelijk zelfs nanoplastics (<1 µm) worden steeds meer gezien als een gezondheidsrisico. Nanoplastics zouden vooral gevaarlijker zijn, omdat ze door hun kleinere grootte makkelijker in het menselijk lichaam kunnen doordringen dan microplastics.

Microplastics bij mensen
Onderzoekers van de Universiteit van New Mexico onderzochten teelballen van zowel mensen als honden. Het ging hierbij om 23 overleden mannen (tussen de 16 en 88 jaar) en 47 gecastreerde honden. Prof. Xiaozhong Yu en zijn team analyseerden in álle onderzochte teelballen microplastics. De resultaten wijzen erop dat microplastics mogelijk een negatieve invloed hebben op de vruchtbaarheid, al is verder onderzoek nodig om dit met zekerheid te kunnen zeggen. Ook ecotoxicoloog Heather Leslie benadrukt het belang van wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van microplastics op de gezondheid van mensen: “Wat we weten, is dat er een verband is tussen de aanwezigheid van plasticdeeltjes en ontstekingsreacties, maar we moeten voorzichtig zijn met het trekken van harde conclusies zonder voldoende wetenschappelijk bewijs.”

Microplastics bij dieren
Uit dierstudies blijkt echter overtuigend dat langdurige blootstelling aan microplastics schadelijk kan zijn voor de voortplanting. Zo liet onderzoek van de Chinese Academy of Sciences, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Science & Technology Letters, zien dat muizen die 21 weken werden blootgesteld aan polystyreen-microplastics een duidelijke afname vertoonden in het gewicht van hun testikels. Het testikelgewicht, oftewel het gewicht van de teelballen, wordt in dieronderzoek vaak gebruikt als maatstaf voor de gezondheid van de voortplantingsorganen. Een lager gewicht kan duiden op schade aan het weefsel of een afname in de aanmaak van sperma. In dezelfde studie bleek ook dat de spermakwaliteit achteruitging, het aantal zaadcellen afnam en er meer afwijkingen in hun vorm optraden.

Daarnaast ontdekten de onderzoekers dat de nakomelingen van de blootgestelde muizen, zelfs zonder zelf in contact te komen met microplastics, veranderingen vertoonden in hun vetmetabolisme. Dit systeem verwerkt en slaat vetten op in het lichaam. Bij de nakomelingen werden verhoogde niveaus gevonden van vetstoffen die verband houden met de gezondheid van de lever, wat kan wijzen op niet-alcoholische leververvetting, een aandoening waarbij vet zich ophoopt in de lever. Deze bevindingen suggereren dat blootstelling aan microplastics niet alleen de vruchtbaarheid van de ouder beïnvloedt, maar ook schadelijke effecten kan hebben op de stofwisseling van hun jongen. Het onderzoek levert voor het eerst direct bewijs dat milieurelevante hoeveelheden microplastics de vruchtbaarheid van zoogdieren kunnen aantasten én blijvende effecten kunnen hebben op hun nakomelingen.

Bij mensen is het bewijs minder direct, maar wel zorgwekkend. Microplastics zijn inmiddels aangetroffen in verschillende delen van het menselijk lichaam, waaronder het bloed (Leslie et al., 2022), de placenta (Ragusa et al., 2021) en recentelijk zelfs in het vocht rond menselijke eicellen bij vrouwen die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergingen (Mancuso et al., 2024). Hoewel dit nog niet bewijst dat microplastics de vruchtbaarheid bij mensen daadwerkelijk schaden, laat het wel zien dat deze deeltjes toegang hebben tot belangrijke delen van het voortplantingssysteem.

Conclusie
Hoewel onderzoek bij dieren overtuigend laat zien dat langdurige blootstelling aan microplastics schadelijk kan zijn voor de vruchtbaarheid, ontbreekt nog direct bewijs bij mensen. De aanwezigheid van microplastics in menselijke voortplantingsorganen en lichaamsvloeistoffen is zorgwekkend, maar vormt op dit moment nog geen sluitend bewijs voor een causaal verband met vruchtbaarheidsproblemen. De bewering van Finn Veerman is daarom (nog) niet wetenschappelijk onderbouwd en kan misleidend zijn als deze zonder nuancering wordt gepresenteerd.

Bronnen:

Deng, Y., Chen, H., Huang, Y., Wang, Q., Chen, W., & Chen, D. (2022). Polystyrene Microplastics Affect the Reproductive Performance of Male Mice and Lipid Homeostasis in Their Offspring. Environmental Science & Technology Letters, 9(9), 752–757. https://doi.org/10.1021/acs.estlett.2c00262

Hu, C. J., Garcia, M. A., Nihart, A., Liu, R., Yin, L., Adolphi, N., Gallego, D. F., Kang, H., Campen, M. J., & Yu, X. (2024). Microplastic presence in dog and human testis and its potential association with sperm count and weights of testis and epididymis. Toxicological Sciences, 200(2), 235–240. https://doi.org/10.1093/toxsci/kfae060

Leslie, H. A., Van Velzen, M. J., Brandsma, S. H., Vethaak, A. D., Garcia-Vallejo, J. J., & Lamoree, M. H. (2022). Discovery and quantification of plastic particle pollution in human blood. Environment International, 163, 107199. https://doi.org/10.1016/j.envint.2022.107199

Montano, L., Raimondo, S., Piscopo, M., Ricciardi, M., Guglielmino, A., Chamayou, S., Gentile, R., Gentile, M., Rapisarda, P., Conti, G. O., Ferrante, M., & Motta, O. (2024). First evidence of microplastics in human ovarian follicular fluid: an emerging threat to female fertility. medRxiv (Cold Spring Harbor Laboratory). https://doi.org/10.1101/2024.04.04.24305264

Ragusa, A., Svelato, A., Santacroce, C., Catalano, P., Notarstefano, V., Carnevali, O., Papa, F., Rongioletti, M. C. A., Baiocco, F., Draghi, S., D’Amore, E., Rinaldo, D., Matta, M., & Giorgini, E. (2020). Plasticenta: First evidence of microplastics in human placenta. Environment International, 146, 106274. https://doi.org/10.1016/j.envint.2020.106274

Qian, N., Gao, X., Lang, X., Deng, H., Bratu, T. M., Chen, Q., Stapleton, P., Yan, B., & Min, W. (2024). Rapid single-particle chemical imaging of nanoplastics by SRS microscopy. Proceedings Of The National Academy Of Sciences, 121(3). https://doi.org/10.1073/pnas.2300582121