Veel mensen willen hun tuin insectvriendelijk maken, maar weten niet dat die planten soms juist schadelijk zijn voor bepaalde insecten.

Bewering

Op 19 april bracht het programma Kassa (BNNVARA) een uitzending en een artikel uit waarin werd gesteld dat driekwart van de insectvriendelijke tuinplanten pesticiden bevat die schadelijk zijn voor insecten. Volgens de uitzending zouden planten van Welkoop het hoogste aantal en gram aan pesticiden bevatten, waardoor zij werden neergezet als ‘de meest vervuilende winkel’.

De claim dat Welkoop de meest vervuilende tuinplanten verkoopt, is gebaseerd op een steekproef waarbij vier van de vijf geteste tuinplanten een hoge concentratie insecticiden bevatten die schadelijk kunnen zijn voor insecten. Maar is onderzoek met slechts 15 planten representatief voor miljoenen verkochte planten?

Daarnaast is er de vraag betekend een hoger aantal pesticiden automatisch ‘meest vervuilend’ is? Bestaat er een limiet voor de hoeveelheid pesticide?

Oordeel:

Onnauwkeurig

Onderzoek

Pesticiden spelen een belangrijke rol in de landbouw en tuinbouw. Volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit(NVWA) zijn gewasbeschermingsmiddelen essentieel om schimmels, insecten, bacteriën en virussen te bestrijden die planten kunnen aantasten. Zonder deze bescherming kan een plaag de opbrengst van een oogst vernietigen.

Ook het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (Ctgb) erkent de noodzaak van pesticiden en benadrukt dat ze helpen om de voedselproductie en plantenproductie te waarborgen. Hoewel deze middelen gecontroleerd worden op veiligheid, blijft hun impact op het ecosysteem een punt van discussie.

Volgens PAN-NL bleek uit hun onderzoek dat:

• Van de 15 onderzochte insectvriendelijke planten afkomstig van Intratuin, Praxis en Welkoop, bevatten planten van Welkoop gemiddeld de meeste pesticiden residuen.
• 60% van de tuinplanten bevatten combinaties (cocktails) van insecticiden, PFAS en andere pesticiden, wat een groter risico kan vormen voor insecten.

De mensen achter het onderzoek, zoals Margriet Mantingh, voeren als jaren actie tegen pesticiden. Als je ergens tegen bent, kijk je misschien anders naar cijfers dan als je objectief onderzoek pleegt. Hun motivatie kan invloed hebben op de presentatie van de resultaten.

Bovendien blijkt dat Welkoop niet een groot aandeel in de totale plantenverkoop in Nederland heeft, maar zij werden toch gekozen voor het onderzoek. Er was Mantingh oorspronkelijk een plan om supermarkten te betrekken in de analyse, omdat zij tegenwoordig veel planten verkopen, maar Kassa heeft dit afgewezen. Dit roept vragen op over mogelijke selectieve berichtgeving.

Uit onderzoek blijkt dat pesticiden schadelijk kunnen zijn voor insectenpopulaties. Toch is dit niet de enige bedreiging. Volgens een NOS-artikel zijn er meerdere oorzaken voor de afname van bestuivers, waaronder:

• Stikstofvervuiling
• Verandering en intensivering van landschappen
• Klimaatextremen zoals droogte en hevige neerslag
• Gebruik van pesticiden

Bovendien wijst een studie van Elsmier (2025) uit dat bijen in hun natuurlijke omgeving veerkrachtiger zijn dan in laboratoriumtests, waarin de effecten van pesticiden vaak zwaarder lijken. Dit nuanceert de impact van pesticiden op insecten.

Hoewel Kassa Welkoop als de meest vervuilende winkel neerzet, zijn er enkele kanttekeningen:

Experts

1. Beperkte steekproef: De claim is gebaseerd op een steekproef van slechts enkele planten. Dit maakt het lastig om een algemene conclusie te trekken over de vervuiling van Welkoop ten opzichte van andere retailers.
2. Context van pesticidegebruik: Volgens gewasbeschermingsspecialist Patrick Smith gebruiken kwekers pesticiden niet zomaar. Vaak worden lichtere middelen gecombineerd om het gebruik van een zwaar bestrijdingsmiddel te vermijden. Het betekent volgens hem niet als je meerdere middelen aantreft automatische meer vervuilend is. Ook is er geen limiet op het aantal gram die gebruikt mag worden om plagen of schimmels te bestrijden bij tuinplanten. Dit geld wel bij voedselplanten.
3. Consumentenverwachtingen: De consument wil graag een mooi plantje en verwacht een perfect ogende planten die direct geplant kunnen worden. Hierdoor voelen kwekers zich gedwongen pesticiden te gebruiken. Dit gebruik valt binnen de wettelijke normen en wordt gecontroleerd door instanties zoals NVWA en Ctgb.

Welkoop reageerde niet op de uitzending zelf, maar gaf in een brief aan dat zij werken met gecertificeerde kwekers en dat zij actief bezig zijn met het afbouwen van schadelijke gewasbeschermingsmiddelen. Dit gaat verder dan de wettelijke vereisten en sluit aan bij de ambities van Tuinbranche Nederland.

Volgens specialist Smith komen er steeds meer biologische gewasbeschermingsmethoden op, zoals natuurlijke vijanden van plagen. Echter, om deze methoden succesvol te laten werken, moet de consument accepteren dat planten niet altijd perfect zijn en dat insecten niet per definitie schadelijk zijn. Ook vertelt hij dat kwekers al jaren bezig zijn om minder te gebruiken.

Mantingh vertelt ook dat de consument zeker een grote rol in dit verhaal speelt. ‘Velen weten niet meer wat seizoen producten zijn.’

Het rapport van PAN-NL stelt dat planten met pesticiden combinaties mogelijk een groter risico vormen, maar dit wordt niet definitief bevestigd. Volgens specialist Patrick Smith moeten kwekers juist wisselen tussen middelen om zware pesticiden te vermijden. Dit nuanceert de claim dat meerdere pesticiden automatisch een negatiever effect hebben.

Conclusie

Op basis van zo’n klein onderzoek kun je eigenlijk niet zeggen dat Welkoop de meest vervuilende winkel is. Het gebruik van pesticiden is ingewikkeld, en er spelen nog veel meer dingen mee die slecht zijn voor insecten. Bovendien betekent het gebruik van meerdere pesticiden niet per definitie dat een product vervuilender is.

Hoewel alternatieve gewasbeschermingsmethoden terrein winnen, zal het tijd kosten voordat er volledig duurzame oplossingen zijn die zowel kwekers als consumenten tevredenstellen.