Nepnieuws, complottheorieën en hyperrealistische AI-portretten zijn aan de orde van de dag. Toch is het thema ‘nepnieuws’ van alle tijden. Dit jaar is het thema van de Maand van de Geschiedenis daarom: ‘Echt Nep’.

Universitair hoofddocent Rens Tacoma en promovendus Indira Huliselan hebben zich verdiept in het “gedraai, gekonkel en geknoei met feiten van duizenden jaren geleden.” Huliselan geeft op de website van de Universiteit Leiden aan “dat er best wat documenten uit het Romeinse Rijk bekend zijn die vals zijn of waarin gerommeld lijkt te zijn.” Tacoma en Huliselan willen met hun onderzoek absoluut niet aantonen wat wel of niet echt is. Wel willen ze, door nieuwe theorieën over fake news op de oudheid toe te passen, bewijzen dat zich in die tijd een “vergelijkbaar fenomeen” heeft voorgedaan.

News books: zo werd de voorloper van de moderne krant genoemd. Tijdens de Engelse Burgeroorlog (1642-1645 en 1648-1649) publiceerden deze news books bewust onwaarheden om het conflict te beïnvloeden. Het moge duidelijk zijn: fake news is niet iets van deze tijd. Het speelde al zo ver terug als de zeventiende eeuw.

In het boek ‘The Invention of Journalism’ van mediahistoricus Jean Chalaby staat beschreven dat onpartijdige berichten van onpartijdige journalisten echt een ‘nieuw’ fenomeen zijn. Nog vóór het midden van de negentiende eeuw was berichtgeving vaak een mengelmoes van propaganda, feit, fictie en nieuws. Journalistiek, in de vorm zoals wij die nu kennen, is pas ontstaan toen kranten doorkregen dat zij ook geld konden verdienen aan het controleren van de zittende macht.

Nepnieuws is van alle tijden. Bovendien verandert ons beeld van de geschiedenis voortdurend. Waar wij ooit als natie trots waren op de VOC, denken wij nu vooral aan de gruwelijkheden die tegen de mensheid zijn aangericht. ‘Echt Nep’, een belangrijk thema dat deze maand centraal staat tijdens de Maand van de Geschiedenis.