De vaccinatiegraad in de gemeente Stichtse Vecht daalt al enkele jaren. Dat blijkt uit de meest recente cijfers van het Rapport Vaccinatiegraad en jaarverslag Rijksvaccinatieprogramma van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) uit 2024. De cijfers laten zien dat sinds 2021 het aantal mensen dat meedoet aan het Rijksvaccinatieprogramma steeds verder daalt.
In 2024 was het percentage van de populatie dat volledig was gevaccineerd 86,0%. Dit terwijl het in 2021 nog 96,2% was. Het gaat hierbij om deelname aan vaccinaties tegen onder andere mazelen, bof, rodehond, difterie, kinkhoest, tentanus en polio. Ziektes waartegen kinderen in Nederland standaard worden ingeënt via het Rijksvaccinatie programma.
Momenteel is het percentage van kinderen van 2 jaar zonder enige vorm van vaccinatie in de gemeente Stichtse Vecht 3,2%.
De daling van de vaccinatiegraad komt niet alleen in Stichtse Vecht voor. Ook in andere gemeentes in Nederland neemt de vaccinatiegraad af. Zo laat ook de gemeente Utrecht een afname zien in het aantal volledig gevaccineerde kinderen en jongeren. Toch is de vaccinatiegraad in de gemeente Stichtse Vecht hoger dan dat in de gemeente Utrecht en het gemiddelde van Nederland.
Oorzaken van de dalende vaccinatiegraad
Volgens Harald Wychgel, woordvoerder van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), zijn er meerdere oorzaken voor de dalende vaccinatiegraad. Zo zouden mensen minder positief zijn gaan denken over vaccinaties. Dit zou ook kunnen komen door de coronaperiode, waarin er veel maatschappelijke discussie en wantrouwen ontstond rondom vaccineren in bredere zin.
Deze trend wordt bevestigd door René Claassen (PVV), die tijdens een debat in de Tweede Kamer op 4 april 2024 stelde dat het strikte coronabeleid van de overheid kan hebben bijgedragen aan het huidige wantrouwen. ‘Is de staatssecretaris het met mij eens dat het dwangmatige coronabeleid mogelijk een belangrijke oorzaak is van het huidige wantrouwen in vaccinaties en dat dwang dus ook niet de oplossing is?’, vroeg Claassen aan de staatssecretaris.
Daarnaast zijn er volgens Harald Wychgel ook verschillende praktische belemmeringen waardoor het halen van een vaccinatie minder toegankelijk is voor sommige mensen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het geen tijd hebben om een vaccinatie te halen of geen vervoer te hebben om een vaccinatie te halen. Ook kan de toegankelijkheid van communicatie vanuit het vaccinatiesysteem een belemmering zijn. ‘Het wegnemen van die drempels is daarom een belangrijk aandachtspunt’, vertelt Wychgel.
Ook kan desinformatie over vaccinaties op social media en het internet een reden zijn van de dalende vaccinatiegraad. ‘Het zou ongetwijfeld een bijdragen kunnen hebben, maar de exacte invloed van desinformatie is niet te meten’, aldus Wychgel.
Gevolgen van een dalende vaccinatiegraad
Als de vaccinatiegraad verder blijft dalen, kunnen de gevolgen voor de volksgezondheid ernstig zijn. Wychgel legt uit dat groepsbescherming, dus de bescherming die ontstaat wanneer voldoende mensen gevaccineerd zijn, belangrijk is om een gezonde samenleving in stand te houden. ‘Als de vaccinatiegraad te laag wordt, kan de groepsbescherming verdwijnen, en worden we vatbaarder voor ziektes die we eerder goed onder controle hadden’, aldus Wychgel.
De infectieziekte vaccinaties hebben ieder een eigen minimale vaccinatiegraad die nodig is om groepsbescherming te garanderen. Voor de BMR-vaccinatie, die beschermt tegen bof, mazelen en rode hond, is de minimale vaccinatiegraad bijvoorbeeld 95%. In de gemeente Stichtse Vecht heeft 92,7% van de 2-jarige hun BMR-vaccinatie gehaald in 2024. 85,4 % van de 10-jarige hebben hun tweede BMR-vaccinatie opgehaald. Hiermee ligt de vaccinatiegraad van de BMR-vaccinatie in Stichtse Vecht dus onder de minimale vaccinatiegraad van 95%. ‘Als het percentage lager is, kunnen we uitbraken van ziekten zoals mazelen en polio verwachten’, legt Wychgel uit.
Bij sommige vaccinaties, zoals de HPV-vaccinatie, draait het minder om groepsbescherming en meer om individuele bescherming. Deze vaccinatie is bedoeld om de ontvanger zelf te beschermen tegen onder andere bepaalde vormen van kanker.
Anonieme gegevens
Toch is er een mogelijkheid dat de vaccinatiegraad in Stichtse Vecht hoger is dan dat het rapport van de RIVM laat zien. Sinds 1 januari 2022 wordt een deel van de vaccinatiegegevens anoniem doorgegeven. Deze gegevens kunnen niet gebruikt worden, omdat het RIVM daarmee niet over alle noodzakelijke informatie beschikt, zoals het geboortejaar van het gevaccineerde kind. De geregistreerde vaccinatiegraad valt dus lager uit dan hij in werkelijkheid is.
Het vergroten van vaccinatiebereidheid
Het is belangrijk dat er zowel regionaal als landelijk maatregelen worden genomen om de vaccinatiebereidheid te vergroten. Het verbeteren van toegang tot vaccinaties, het aanbieden van vaccinaties op makkelijke locaties, en het versterken van positieve communicatie rondom vaccinaties spelen daarbij een belangrijke rol. Het herstellen van vertrouwen in vaccinaties is essentieel om de daling van de vaccinatiegraad te stoppen en toekomstige ziektes uitbraken te voorkomen.
‘Door met mensen in gesprek te gaan en onduidelijkheden weg te nemen, kunnen we bijdragen aan het vergroten van de vaccinatiebereidheid’, vertelt Wychgel.
Voor vragen over het Rijksvaccinatieprogramma kunnen ouders uit Stichtse Vecht terecht bij Consultatiebureau Maarssen. Ook kunnen kinderen hier gratis gevaccineerd worden volgens het Rijksvaccinatieprogramma. Ouders kunnen met vragen over het Rijksvaccinatieprogramma ook terecht bij hun huisarts.
