Fenny Berends (69) is vrijwilliger bij Kasteel Loenersloot. Fenny heeft altijd als makelaar gewerkt maar na zijn pensioen vond hij in het lokale erfgoed een nieuwe passie. Toen een bezoeker met een visuele beperking vroeg of er ook een aangepaste rondleiding was, zag hij een kans om iets nieuws te ontwikkelen. Nu geeft hij speciale rondleidingen waarbij beleving centraal staat, ook als je niet kunt zien.

Wat trok u aan in het werk als rondleider bij Kasteel Loenersloot? ‘Na mijn pensioen had ik al wat vrijwilligerswerk geprobeerd, maar dat vond ik uiteindelijk niet zo leuk. Ik was opzoek naar iets dat beter bij mij paste. Toen ik zag dat het Utrechts Landschap gidsen zocht voor Kasteel Loenersloot, dacht ik meteen: dit is iets voor mij! De geschiedenis van het kasteel boeit me enorm, en omdat ik zelf in Loenersloot woon, voelt het ook heel dichtbij. Het verhaal van het kasteel en zijn vroegere bewoners intrigeert mij nog steeds. Zo ben ik in het rondleiden binnen dit kasteel gerold, en heb ik het enorm naar mijn zin.’

En hoe kwam u op het idee om een rondleiding te ontwikkelen voor blinden en slechtzienden? ‘Dat idee kwam bij mij op toen er iemand met een visuele beperking het kasteel bezocht. Hij vertelde dat veel musea rondleidingen op maat aanbieden, speciaal voor mensen die slecht kunnen zien. Bij ons was dat nog niet het geval. Ik vond dat eigenlijk meteen een goed punt. Het sloot bovendien aan bij het streven naar inclusiviteit binnen het Utrechts Landschap. Zo ontstond het plan om ook hier in het kasteel een aangepaste rondleiding te maken.’

Waarom vindt u het belangrijk dat ook mensen met een visuele beperking het kasteel kunnen ervaren? ‘Omdat cultuur en geschiedenis voor iedereen toegankelijk moet zijn. Ik vind het vanzelfsprekend dat ook mensen met een beperking plekken als deze moeten kunnen bezoeken. Ze verdienen dezelfde kans op een bijzondere ervaring als mensen zonder een (visuele) beperking. En dat kan ook, mits je de rondleiding net even anders aanpakt.’

Wat is dan het grootste verschil tussen een reguliere rondleiding en deze aangepaste versie? ‘Bij een gewone rondleiding kan je natuurlijk alles laten zien. Denk aan schilderijen, bijzondere meubels of de bouwstijl. Maar dat heeft geen zin als iemand dat niet kan zien. Daarom leggen we bij deze rondleiding de nadruk op de tast en oriëntatie. Mensen mogen voorwerpen voelen die kenmerkend zijn voor het kasteel. Ook hebben we een tastbaar model van de plattegrond van het interieur, daarmee kunnen bezoekers zich een betere voorstelling maken van hoe het kasteel is opgebouwd.’

Hoe zorgt u ervoor dat de rondleidingen precies aangepast worden op de doelgroep? ‘De basis blijft grotendeels hetzelfde. We vertellen over de geschiedenis, de vroegere bewoners en de functie van het kasteel door de eeuwen heen. Alleen de manier waarop verandert. We nemen meer tijd, praten rustiger en geven mensen de gelegenheid om objecten goed te voelen. Ook beschrijven we dingen veel preciezer, zodat bezoekers zich er een beeld bij kunnen vormen. Het tempo ligt lager en we letten meer op de interactie.’

Zijn er objecten of ruimtes in het kasteel die nu op een andere manier centraal staan? ‘Zeker! Normaal gesproken besteden we bijvoorbeeld veel aandacht aan de geschilderde behangsels, een bijzonder onderdeel van het interieur. Maar die hebben natuurlijk weinig betekenis voor iemand die niets kan zien. In plaats daarvan kiezen we nu voor tastbare objecten: een koperen deurklink, een stukje natuursteen, of een houten ornament. Die krijgen ineens een heel andere waarde binnen het verhaal.’

Wat heeft u persoonlijk geleerd van het geven van deze aangepaste rondleidingen? ‘Vooral hoe belangrijk het is om duidelijk te communiceren. Je moet goed nadenken over wat je zegt en hoe je het zegt. Ik heb geleerd om mijn woorden bewust te kiezen en om beeldend te spreken. Daarnaast heb ik meer geduld gekregen. Het is echt een andere manier van gidsen, maar eentje die me veel heeft gebracht.’

Wat hoopt u dat mensen meenemen na afloop van de rondleiding? ‘Ik hoop dat ze een mooie, bijzondere ervaring hebben gehad. Dat ze met plezier terugdenken aan hun bezoek aan het kasteel, en dat ze zich welkom hebben gevoeld, want dat is misschien nog wel het belangrijkste.’

Als u één boodschap zou mogen meegeven over inclusie en erfgoed, wat zou dat dan zijn? ‘Maak erfgoed toegankelijk voor iedereen, dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Met een paar aanpassingen kun je zoveel mogelijk mensen laten meegenieten van de geschiedenis. En daar draait het uiteindelijk om: erfgoed delen met iedereen.’