In deze factcheck wordt de claim onderzocht dat sinds kort 51% van de werknemers in IJsland minder uren werkt zonder dat hun loon verlaagd werd, wat leidde tot verbeterd welzijn en behoud of verbetering van productiviteit. Dit werd gesteld door Kim de Witte, advocaat, onderzoeker en politicus van de Belgische PVDA. Hij stelde dit op 29 oktober. De claim klopt: de resultaten laten zien dat een kortere werkweek voor de meeste IJslanders positief uitpakt op het gebied van productiviteit en welzijn.
Deze factcheck is geschreven op 7 november 2024, met de kennis van dat moment.
Experimenten met kortere werkweken in IJsland
De claim is gebaseerd op meerdere onderzoeken die in IJsland tussen 2015 en 2019 zijn uitgevoerd door het Reykjavik City Council, die later het beleid in het hele land hebben veranderd. Deze experimenten, waar 2500 werknemers bij betrokken waren, voerden kortere werkweken in van 35-36 uur zonder dat werknemers hun loon verloren. Het ging hier om meer dan 1% van de IJslandse werkende bevolking (er wonen natuurlijk erg weinig mensen in IJsland, waardoor dit aantal een stuk representatiever is dan dat het bijvoorbeeld in Nederland zou zijn). De overheid en vakbonden werkten samen om deze proeven te organiseren, met als doel de balans tussen werk en privé te verbeteren en ook om te kijken of de productiviteit zou kunnen toenemen. Uit de experimenten kwamen zeer positieve resultaten.
Rapport van Autonomy institute en Alda
Deze resultaten leidden tot nieuwe afspraken tussen IJslandse vakbonden en werkgevers, waardoor een vierdaagse werkweek of kortere werkweek zonder loonverlies steeds meer voorkwam in verschillende sectoren. Een rapport van het Autonomy Institute en Alda, getiteld “Going Public: Iceland’s Journey to a Shorter Working Week”, bevestigt deze bevindingen en geeft aan dat de kortere werkweek bijdroeg aan een betere balans tussen werk en privé, minder stress en een hogere tevredenheid onder werknemers. Het rapport laat ook zien dat dat de productiviteit in de meeste gevallen behouden bleef of verbeterde, wat aantoonde dat de kortere werkweek economisch haalbaar was.
Veranderingen in de economie
Na de experimenten werden kortere werkweken steeds gebruikelijker in IJsland, wat heeft bijgedragen aan bredere economische voordelen. Volgens het IMF (Internationaal Monetair Fonds, een organisatie van de Verenigde Naties) groeide de IJslandse economie in 2023 met 5%, wat sneller is dan in andere Europese landen. Tegelijkertijd daalde de werkloosheid tot een van de laagste niveaus in Europa.
Conclusie
De claim: ‘51% van de werknemers in IJsland werkt minder uren zonder verlies van loon, wat zorgt voor een behoud of zelfs toename van productiviteit’, klopt. Dit model is zowel voordelig voor de economie als voor de overheid gebleken. Door de samenwerking tussen de overheid, vakbonden en werkgevers kon IJsland een kortere werkweek invoeren zonder negatieve gevolgen voor de productiviteit, terwijl de werknemers zich beter voelden en meer tevreden waren met hun werk.
