In een AD-artikel uit maart 2025 over een sigaretten opruiminitiatief, vertelt Miranda Boer, woordvoerder van Verpact, dat ‘Eén peuk 1.000 liter grondwater vervuilt’. Uit onderzoek blijkt dat een enkele sigaret inderdaad 1.000 liter kan vervuilen, echter niet in elke situatie.  

Claim

Eén peuk vervuilt 1000 liter grondwater

Oordeel

Deels onjuist

Gevaar sigaretten natuur

Milieu Centraal schat dat er jaarlijks ongeveer 50 miljoen kilo zwerfafval op straat of in de natuur belandt in Nederland. Volgens de NVRD, de Nederlandse vereniging voor afval- en reinigingsdiensten, zitten er tussen die 50 miljoen kilo zeven miljard sigarettenpeuken. Het grootste probleem van deze zwerfpeuken? De achtergebleven filters.

De filters die in sigaretten zitten bestaan vrijwel volledig uit plastic vezels genaamd celluloseactaat. Deze stof kan niet op een natuurlijke manier worden afgebroken, dus elke sigaret die op straat belandt eindigt voor altijd in de natuur. Naast dat de filters van plastic zijn, blijven er ook veel kankerverwekkende stoffen zoals verschillende metalen, nicotine en teer in de filters achter. Als peuken op straat terechtkomen kunnen ze door de wind naar zoet- of zout water, het riool, of een natuurgebied gedragen worden. Op deze manier komen de giftige stoffen uit de sigaretten in het water of in de aarde. Zelfs een sigaret met een biologisch afbreekbare filter blijft giftige stoffen lekken totdat deze volledig is opgelost, wat sigaretten enorm gevaarlijk maakt voor de natuur.

Duits grondwateronderzoek

Dat sigaretten schadelijk zijn voor zowel mensen als de natuur is op dit punt voor niemand meer een verassing, maar wat het effect van verdwaalde peuken is op het grondwater is nog weinig onderzocht. In 2012 hebben drie Duitse wetenschappers van de Technische Universiteit Berlijn onderzoek gedaan naar de effecten van sigarettenpeuken op het grondwater in Berlijn en omgeving. In de conclusie van het onderzoek staat het volgende: ‘Having its nicotine fully released to standing water, only one cigarette butt can contaminate an amount of 1.000 L water’. Eén opgebrande sigaret kan dus 1.000 liter grondwater vervuilen. Een schrikbarend hoog getal dat het desastreuze effect van zwervende peuken op de natuur goed in beeld brengt, maar kan is een belangrijk woord hier. De claim is zo verwoord dat er de indruk wordt gewekt dat elke sigarettenpeuk die op de grond eindigt automatisch 1.000 liter grondwater vervuild, maar gezien het experiment in een gecontroleerde omgeving is gedaan en er binnen de natuur niet altijd dezelfde controle is, kan je hier niet altijd vanuit gaan. De 1.000 liter is een maximum, niet een gegeven.

Esther Croes

Esther Croes is epidemioloog voor het Trimbos-instituut. Naast haar werk voor het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging, verdiept ze zich ook in de effecten van roken en sigaretten op de natuur.  ‘Natuurlijk is het zo dat als je een peuk na een bepaalde tijd weer uit het water haalt dat niet alle giftige stoffen die erin zitten al in het water gelekt zijn’, vertelt ze. ‘Het is dus situatie-afhankelijk, maar ik vind het zeer waarschijnlijk dat een sigaret 1.000 liter kan vervuilen.’

Conclusie

We kunnen dus met vrijwel zekerheid zeggen dat een enkele peuk 1.000 liter kan vervuilen, maar of het waar is dat élke sigaret 1.000 liter grondwater vervuild, is moeilijk vast te stellen. Ondanks dat Croes de claim als zeer waarschijnlijk waar bestempeld, geeft ze ook aan dat niet elke situatie hetzelfde is. Bij onvoorspelbare natuurlijke factoren zoals een storm of een overstroming kunnen sigaretten uit het water gespoeld worden, maar ook bij nationale opschoondagen worden er peuken opgeruimd. In de originele quote van Miranda Boer wordt geïnsinueerd dat elke sigarettenpeuk die op de grond belandt altijd 1.000 liter grondwater vervuild, en dat is zowel volgens het onderzoek van TU Berlijn als volgens Esther Croes niet met zekerheid te zeggen. De nuance van het onderzoek is niet overgenomen in wat mevrouw Boer verteld heeft in het AD, waardoor de informatie uit context is getrokken en er een claim is gemaakt die niet volledig onderbouwd kan worden.