Qua grondstoffen is Congo een van de rijkste landen ter wereld, maar zelf zien ze weinig van de rijkdom in de grond. Het land wordt al jaren geteisterd door gewapende rebellengroepen die gesteund worden door buurland Rwanda, en het lukt de regering maar niet om het bendesysteem onder controle te krijgen.

Sinds een aantal jaar is het geweld in Congo weer opgelaaid. Verschillende rebellengroepen razen door het land op zoek naar macht en waardevolle grondstoffen. De bevolking wordt onderdrukt, en de inhoud van de veroverde mijnen wordt illegaal verkocht. Buurland Rwanda is inmiddels ’s werelds grootste coltanexporteur, een mineraal dat grotendeels in Congo in de bodem zit. Rwanda’s inmenging is te herleiden naar hun eigen geschiedenis.

De twee grootste bevolkingsgroepen in Rwanda zijn de Hutu’s en de Tutsi’s. In 1994 heeft er een genocide plaatsgevonden, waar in 100 dagen tijd bijna 800.000 Tutsi’s en gematigde Hutu’s zijn vermoord door extremistische Hutu’s. Duizenden Rwandese burgers, zowel Tutsi’s als Hutu’s, zijn naar buurland Congo gevlucht tijdens deze periode.

Een van de grootste en meest bekende rebellengroepen in Congo is M23. De Tutsi-beweging wordt gefinancierd door Rwanda, en rukt sinds 2022 weer actief op in Oost-Congo. ‘M23 gebruikt als argument dat zij de belangen van de Congolese Tutsi verdedigen in Congo, en dat is ook het narratief dat door de Rwandese president Kigali telkens naar voren gebracht wordt om te verklaren waarom ze M23 steunen’, vertelt Peter Verlinden, Belgisch schrijver en journalist. Hij schreef in 2013 al een boek over het bendesysteem in Congo. ‘Ze geven natuurlijk niet zomaar toe dat ze M23 militair steunen, maar vanuit dat argument staan ze hen wel publiekelijk bij.’

Volgens Peter bestaat het Congolese bendesysteem zoals het nu is al meer dan 25 jaar, en is dit ontstaan vanuit de val van dictator Mobutu in 1997. ‘Er zijn in die periode veel Congolese militairen overgestapt naar rebellengroepen, want die hadden wapens, uitrustingen en transportmiddelen. Zo is geleidelijk aan de versnippering van de macht in Congo begonnen.’

Inmiddels heeft M23 met veel geweld grote delen van Oost-Congo bezet, en op het wereldtoneel wordt er steeds meer gefronst naar de financiële steun van Rwanda. Op hard aandringen van onder anderen België, heeft de EU op 17 maart 2025 sancties gelegd op drie Rwandese legerofficieren en vijf M23 kopstukken. Als reactie hierop heeft Rwanda zich dezelfde dag nog teruggetrokken uit de aankomende vredesonderhandelingen met Congo, en heeft Rwanda de politieke banden met België verbroken.

Arne Doorneburg is Afrika-expert en vertelt in onze uitzending meer over deze recente ontwikkelingen en de rol van Europa in dit conflict.