Vanuit de gedachte dat zolang de namen genoemd worden, de slachtoffers nog niet vergeten zijn, kennen wij in Nederland verschillende monumenten ter nagedachtenis aan hen die de Duitse bezetting van 1940-1945 niet overleefden. Het relatief jonge Holocaust Namenmonument in Amsterdam is daar een voorbeeld van, maar ook de kleine Stolpersteine, verspreid over heel Europa en ook in Nederlandse straten, herinneren in stilte aan individueel leed.
De gemeente Zoetermeer is sinds afgelopen woensdag 2 april, drie monumenten rijker. Op de openbare plaatsing van de eerste Stolpersteinen, ook wel struikelstenen, in de stad, vielen meerdere malen de woorden ‘in tijden als deze’. Burgemeester Michel Bezuijen sprak de aanwezigen toe en herinnerde hen eraan wat oorlog betekent wanneer vrijheid ontbreekt. Omdat we, in tijden als deze, blijer dan ooit zouden moeten zijn met onze vrijheid. Vrijheid die niet vanzelfsprekend is en vrijheid waarvan ook de drie omgekomen verzetsstrijders, waarvoor de stenen geplaatst worden, niet genoten.
Het is niet dat een Stolperstein vraagt om aandacht of erom schreeuwt. ‘In tijden als deze’ zijn er genoeg groteske figuren die, al dan niet letterlijk, om aandacht roepen. Maar juist door haar stilte, haar kleinigheid, haar soberheid, trekt de Stolperstein de aandacht. Elke Stolperstein ligt in het trottoir voor het laatste vrijwillige woonadres van een slachtoffer van het nationaalsocialisme. Op de steen staat een korte tekst: naam, geboortejaar, deportatiedatum (indien van toepassing) en sterfplaats. Door letterlijk te ‘struikelen’ over deze namen, worden voorbijgangers geconfronteerd met de persoonlijke verhalen achter de massale tragedie van de Holocaust en andere vormen van nazi-vervolging. Aan wie daar ooit woonde, hoopte, leefde. En nooit terugkeerde.
De ceremonie rondom de plaatsing was kalm en gemoedelijk. Nabestaanden verzamelden zich samen met andere belangstellenden rondom de stoepen van de Molenstraat en de Van Rijweg. Daar, voor de voormalige woningen van Cornelis van Eerden, Jan Hoorn en Jacobus Leendert van Rij, werden de stenen geplaatst.
Luister hier de audio-reportage over de plaatsing van de Stolpersteinen in Zoetermeer:
