Op dinsdag 1 april 2025, tijdens de uitzending van Ongehoord Nieuws, stelde Wybren van Haga: “Nederland is niet veilig meer. De overheid is onbetrouwbaar en kan onze veiligheid niet garanderen.” Deze uitspraak deed hij naar aanleiding van een steekpartij in Amsterdam, waarbij vijf mensen gewond raakten. De dader, een man uit Oekraïne, stak meerdere mensen neer. Van Haga reageerde hiermee op de veronderstelde afname van de veiligheid in Nederland.

Veiligheid is al jaren een onderwerp van zorg in de politiek en de media, vooral met betrekking tot criminaliteit en de rol van de overheid in het handhaven van de openbare orde. De claim dat “Nederland niet veilig meer is” lijkt te verwijzen naar gevoelens van onveiligheid die onder een deel van de bevolking heersen. Dit kan niet volledig bevestigd worden door harde feiten, maar er zijn enkele gegevens die de bezorgdheid over veiligheid kunnen onderbouwen.

Uit de Veiligheidsmonitor blijkt dat 20% van de Nederlanders in 2023 slachtoffer werd van traditionele criminaliteit, zoals diefstal, geweld of vernieling. Dit is een stijging ten opzichte van 2021, toen dit percentage op 17% lag. Ondanks deze stijging, moet worden opgemerkt dat traditionele criminaliteit begin deze eeuw jaarlijks daalde en pas sinds de coronaperiode een stijging vertoonde. Dit geeft aan dat er fluctuerende trends zijn in de criminaliteitscijfers, wat de indruk van een afnemende veiligheid kan versterken, maar geen eenduidig bewijs levert dat Nederland onveiliger is geworden.

Veiligheidsmonitor

Daarnaast is er in de Veiligheidsmonitor ook een daling van 1% te zien in het aantal slachtoffers van online criminaliteit, van 17% in 2021 naar 16% in 2023. Hoewel er dus stijgingen in sommige vormen van criminaliteit zijn, is het moeilijk om te concluderen dat de algehele veiligheid significant is afgenomen. Jossian Zoutendijk, criminoloog bij Hogeschool Inholland merkt op: “Als je naar de lange termijn kijkt, zie je een dalende trend in de cijfers, hoewel we de laatste paar edities een kleine toename hebben gezien.”

Van Haga beweert dat de overheid “onbetrouwbaar” is en de veiligheid niet kan garanderen. Dit is een sterkere bewering, en hoewel er inderdaad een afname is in het vertrouwen in de overheid, wordt dit vooral ondersteund door onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Dit rapport wijst uit dat het vertrouwen in de regering tussen het voorjaar en najaar van 2024 gedaald is van 60% naar 52% onder hoger opgeleiden, met zorgen over politieke incompetentie en inefficiëntie. Dit kan bijdragen aan de perceptie van onbetrouwbaarheid, maar het is belangrijk te benadrukken dat deze afname in vertrouwen niet direct zegt dat de overheid niet in staat is om de veiligheid te garanderen. Het is eerder een reflectie van algemene onvrede over het politieke beleid en de uitvoering ervan.

In zijn bewering kan Van Haga ook impliceren dat de politie niet effectief is in het waarborgen van de veiligheid. Het vertrouwen in de politie is echter essentieel voor de veiligheidsbeleving van burgers. Onderzoek van Universiteit Utrecht, T.C. Meyboom (2021) toont aan dat burgers met meer vertrouwen in de politie een hogere veiligheidsperceptie ervaren. Dit geeft aan dat, hoewel er gevoelens van onveiligheid kunnen zijn, het vertrouwen in de politie een grote rol speelt in hoe veilig mensen zich daadwerkelijk voelen.

De uitspraak van Wybren van Haga dat “Nederland niet veilig meer is” is niet volledig onderbouwd door de beschikbare gegevens. Hoewel er enige stijging is in criminaliteit, vooral na de coronaperiode, bieden de beschikbare statistieken geen sluitend bewijs voor de bewering dat Nederland als geheel onveiliger is geworden. Bovendien is het vertrouwen in de overheid gedaald, wat kan bijdragen aan de gevoelens van onveiligheid, maar dit betekent niet noodzakelijk dat de overheid niet in staat is om de veiligheid te waarborgen. De gevoelens van onveiligheid zijn sterk afhankelijk van perceptie en vertrouwen in instanties zoals de politie en de overheid.

Jossian Zoutendijk, criminoloog en gespecialiseerd in de veiligheidsbeleving van burgers, vindt de uitspraak van Van Haga dan ook niet sterk onderbouwd: “Als je zegt dat Nederland niet veilig is, klopt dat gewoon niet. Het is niet zo dat Nederland vroeger wel veilig was en nu niet meer. Sterker nog, als je naar de trend van geregistreerde en gerapporteerde criminaliteit kijkt, zie je dat deze op de lange termijn afneemt.”

Conclusie

In dit geval lijkt Van Haga’s uitspraak vooral gebaseerd op de heersende gevoelens van onveiligheid en wantrouwen, zonder dat harde statistische gegevens volledig zijn uitgespeeld om zijn claim te ondersteunen. De combinatie van stijgende criminaliteit en afnemend vertrouwen in de overheid kan de indruk wekken van een afnemende veiligheid, maar biedt geen overtuigend bewijs dat Nederland daadwerkelijk onveiliger is dan voorheen.