Factcheck: Klopt het dat moslimdiscriminatie in Utrecht is gestegen met 159 procent?
Oordeel: Waar
Tijdens een uitzending van De Nieuws BV op NPO Radio 1 op 9 april deed wethouder Linda Voortman (GroenLinks) een opvallende uitspraak: Moslimdiscriminatie in de gemeente Utrecht is gestegen met 159% ten opzichte van vorig jaar. Die bewering klopt. Het is waar dat in de gemeente Utrecht er een stijging te zien is van 159% in het aantal meldingen van moslimdiscriminatie ten opzichte van het jaar daarvoor. Wel is het belangrijk om deze cijfers in de juiste context te plaatsen. Het gaat om een toename van 27 meldingen.
Meldingscijfers: 17 naar 44 meldingen
De uitspraak van Voortman verwijst naar Het Rapport Discriminatiecijfers Gemeente Utrecht 2024, een rapport dat opgesteld is door Art. 1 Midden Nederland, het officiële antidiscriminatiebureau voor de regio. Het rapport vertelt dat er in 2023 17 meldingen van moslimdiscriminatie zijn gedaan. In 2024 waren dat er 44. Dat is een stijging van 159%.
Deze stijging wordt ook bevestigd door de gemeente Utrecht in een nieuwsbericht. In verschillende gesprekken die de gemeente heeft gevoerd met inwoners kwam een toename van discriminatie naar voren.
Wat wordt verstaan onder moslimdiscriminatie?
Moslimdiscriminatie is het ongelijk behandelen van mensen vanwege hun islamitische geloof. Dat kan direct zijn, zoals uitsluiting, maar ook indirect. Denk bijvoorbeeld aan een ongelijke behandeling vanwege kleding, zoals een hoofddoek. Maar ook het beledigen of uitschelden op straat, school of werk of online haatberichten gericht op mensen met een islamitische achtergrond is moslimdiscriminatie.
Geen volledig beeld
De cijfers van Art. 1 zijn gebaseerd op vrijwillige meldingen van inwoners bij instanties zoals het antidiscriminatiebureau, de gemeente of de politie. Ze geven daarom geen volledig beeld van de werkelijkheid. Kim Sanhaji Spee, consulent discriminatie bij Art. 1 Midden Nederland, bevestigt dit: ‘De cijfers zijn niet volledig, maar ze geven wel een indicatie waar extra aandacht nodig is.’
Volgens een onderzoek van het Verwey Jonger Instituut en AKC blijft een groot deel van de discriminatie ervaringen onzichtbaar omdat slachtoffers het vaker niet dan wel melden. Dit kan verschillende redenen hebben: schaamte, angst voor negatieve reacties of het idee dat melden geen zin heeft. Vooral jongeren, vrouwen en mensen met een migratieachtergrond zijn terughoudend in het doen van meldingen.
Kim ziet bij het antidiscriminatie bureau dezelfde trend: ‘Veel mensen denken dat melden geen zin heeft, dus ze doen het niet. Hierdoor hebben organisaties zoals wij of de gemeente minder zicht op. Terwijl we in gesprekken onderling met inwoners wel merken dat ze discriminatie ervaren. Het aantal meldingen geeft daarom niet een reëel beeld van de werkelijkheid. De cijfers zijn, denken wij, slechts het topje van de ijsberg. Het werkelijk aantal gevallen van moslimdiscriminatie ligt een stuk hoger.’
Ook uit landelijke cijfers van het CBS blijkt dat slechts een klein deel van discriminatie-ervaringen formeel wordt gemeld. De gemeente Utrecht probeert deze onderrapportage tegen te gaan via voorlichtingscampagnes en trainingen voor professionals.
Bredere context
De stijging in gemeente Utrecht is niet de enige stijging die we zien. Ook in de rest van de provincie Utrecht is het aantal meldingen rondom Moslimdiscriminatie toegenomen: van 22 meldingen in 2023, naar 57 meldingen in 2024. De stijging in het aantal meldingen van moslimdiscriminatie is breder dan enkel gemeente Utrecht.
De meldingen kwamen niet alleen uit de stad Utrecht, maar ook uit omliggende gemeenten zoals Nieuwegein, Zeist en Stichtse Vecht. Bestuursvoorzitter Jarrel Beets wijst in een verklaring op maatschappelijke ontwikkelingen die hierbij een rol kunnen spelen: polariserende politieke uitspraken, toenemende zichtbaarheid van religieuze minderheden, en een groeiende bewustwording over discriminatie.
Conclusie
De uitspraak van wethouder Voortman dat moslimdiscriminatie in Utrecht in 2023 met 159 procent is gestegen klopt volgens de officiële meldingscijfers. Tegelijkertijd is het belangrijk om te beseffen dat het om relatief kleine aantallen gaat (van 17 naar 44 meldingen), en dat meldingen niet automatisch gelijkstaan aan bewezen strafbare feiten. Toch geven de cijfers, in combinatie met de landelijke context en signalen van onderrapportage, een duidelijk signaal af: discriminatie op religieuze gronden blijft een reëel probleem dat aandacht en aanpak vereist.
