Sietske Bergsma beweerde op 15 april in de talkshow Ongehoord Nieuws dat “het meeste geweld in treinen komt door jongeren met een migratieachtergrond” (minuut 10:58). De uitspraak van Bergsma in het opinie-programma blijkt ongegrond, want we weten vooralsnog niet het profiel van de daders van deze geweldincidenten. Onderzoek hiernaar ontbreekt.

• Anne Marit Mulder

25 april 2025, leestijd 6 minuten

Let op; Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.

Bewering

Het meeste geweld in treinen komt door jongeren met een migratieachtergrond.

Oordeel

Ongefundeerd

Bron van bewering

Tijdens een uitzending van Ongehoord Nieuws op 15 april schoof jurist Sietske Bergsma aan voor een gesprek over het veranderende straatbeeld in Nederlandse steden. Wat begon met een anekdote over voetbalhooligans, verschoof al snel naar migratie en overlast in het openbaar vervoer. Toen tafelgast Hein van Meeteren een positieve ervaring deelde met een buitenlandse jongen in de trein, reageerde Bergsma met de stellige bewering dat “het meeste geweld in treinen komt door jongeren met een migratieachtergrond”. Volgens haar zouden daar “zeker cijfers over te vinden zijn”. Die cijfers blijken echter onvindbaar.

Navraag bij de NS leert dat gegevens over de achtergrond van daders simpelweg niet worden bijgehouden. “Het is voor ons helemaal niet relevant om te registreren wat iemands achtergrond is,” zegt NS-woordvoerder Oscar van Elferen. “Sterker nog, wij hebben vaak moeite om überhaupt de identiteit van iemand vast te stellen.” Bij incidenten schakelt een NS-medewerker de eigen veiligheidscentrale in of zijn er BOA’s ter plaatse, maar de NS heeft geen toegang tot de systemen van de politie. Zonder die bevoegdheid blijven betrokkenen bij incidenten vaak anoniem. Omdat alleen de politie iemands identiteit officieel kan vaststellen, houdt de NS helemaal geen overzicht van de profielen van overlastgevers.

Waarom is deze uitspraak ongefundeerd?

 Ondanks dat de NS geen toegang heeft tot de mogelijkheid om daders te identificeren en daar dus ook geen data van bijhoudt, merkt van Elferen wel op dat in gesprekken met collega’s over hun ervaringen uit de praktijk drie groepen regelmatig opvallen bij incidenten: jongeren, mensen met verward of onbegrepen gedrag, en migranten. Vooral bij stations naast een asielzoekerscentrum, zoals in Maarheeze, is de belasting van die laatste groep soms groot. “Daar is zoveel gedoe met reizigers van het AZC dat we ingrijpende maatregelen hebben moeten nemen,” aldus Van Elferen. Zo zijn er toegangshekken geplaatst, rijden er veiligheidscollega’s mee en moet iedereen een geldig vervoersbewijs tonen vóórdat ze het perron op mogen. Toch nuanceert Van Elferen dat ook weer: per regio en traject verschilt de problematiek sterk.

Zo spreekt wetenschappelijk onderzoek de claim van Bergsma tegen. In een kleinschalige maar gedegen studie van de Vrije Universiteit, uitgevoerd in de regio Achterhoek-Rivierenland, bleek dat de meeste overlastplegers in de treinen van vervoersbedrijf Arriva juist in Nederland geboren mannen waren tussen de 26 en 50 jaar, met een vaste woon- of verblijfplaats dicht bij een station. Hoewel het onderzoek zich richt op een beperkt geografisch gebied, biedt het waardevolle inzichten in een regio waar wél gericht onderzoek is gedaan. De uitkomsten staan haaks op de generaliserende uitspraak van Bergsma. Aangezien herkomstgegevens op landelijk niveau niet worden geregistreerd, valt haar claim simpelweg niet te controleren en te onderbouwen.

In het meest recente jaarverslag van de NS over sociale veiligheid wordt wél een overzicht gegeven van het soort geweld waarmee medewerkers te maken krijgen. Zo vonden er in 2024 1.095 ernstige agressie-incidenten plaats, variërend van bedreiging (355 keer) tot lichamelijk geweld (336 keer) en bespugen (199 keer). Ook werd er melding gemaakt van wederspannigheid, wapenbedreiging, seksueel geweld en discriminatie. Cijfers over de herkomst, leeftijd of achtergrond van daders ontbreken echter volledig. Sietske Bergsma gaf geen reactie of toelichting op haar uitspraak: wat zij precies bedoelt met ‘migratieachtergrond’, ‘geweld’ of ‘jongeren’ blijft onduidelijk. Daarom is bij de duiding van haar uitspraak uitgegaan van hoe de NS deze termen hanteert. Zonder harde gegevens en heldere definities blijft haar claim oncontroleerbaar én ongenuanceerd.

Conclusie

De uitspraak van Sietske Bergsma dat het meeste geweld in treinen afkomstig is van jongeren met een migratieachtergrond, kan mogelijk voortkomen uit persoonlijke indrukken of signalen uit specifieke situaties, zoals bij station Maarheeze. Maar zulke observaties zijn geen harde data. “Wij kunnen vanuit de NS dit statement niet onderbouwen. Vooral het stukje ‘meeste’ is iets wat wij niet registreren of ergens terug kunnen zien. Die groep komt zeker voor maar we kunnen niet onderbouwen dat dit de grootste overlast gevende groep is”, aldus Oscar van Elferen. Door het ontbreken van onderzoek, is de uitspraak van Bergsma ongegrond.

Geschreven door Anne Marit Mulder