De afgelopen maanden circuleerde in verschillende media de claim dat je door water te koken en te filteren, tot wel negentig procent van de microplastics kunt elimineren. In deze berichtgeving wordt vermeld dat dit een eenvoudige manier is om de inname van microplastics te verminderen, door apparaten te gebruiken die mensen veelal in de keuken hebben. Het onderzoek dat wordt aangehaald, is uitgevoerd door de Chinese Guangzhou Medical en Jinan-universiteiten. De claim is deels gefundeerd maar het is noodzakelijk om extra context te bieden, aangezien er nog belangrijke informatie ontbreekt.

Deze factcheck is geschreven op 19-9-2024 met de kennis van dat moment.

Bron van de bewering

‘Hoe je met een simpele truc microplastics uit water kan filteren’ en ‘Er is een simpele manier om thuis de meeste microplastics uit je water te halen’ zijn de koppen van deze artikelen, waarin vervolgens wordt uitgelegd wat de ontdekkingen en resultaten zijn van de Chinese onderzoekers en hoe we dit thuis kunnen nabootsen. Vooral bij het deel waarin wordt uitgelegd hoe je dit thuis door een simpele truc kunt doen en het effect daarvan, ontstaan er vragen. Naast deze artikelen zijn er nog tal van andere met ongeveer dezelfde tekst. Microplastics zijn de afgelopen jaren een aanwezig thema in de media. Vanwege de angst voor de gevolgen van microplastics op de gezondheid is het belang van juiste, actuele informatie groot. 

Waarom dit deels gefundeerd is

Het onderzoek waar de artikelen naar verwijzen, is legitiem en gepubliceerd. Volgens expert Willie Peijnenburg, hoogleraar Environmental Toxicology and Biodiversity aan de Universiteit Leiden, zijn de resultaten van het onderzoek zeer plausibel: ‘Hard water gebruiken om plastic deeltjes te laten samenklonteren, waarna ze uit het water kunnen worden gefilterd. Dit principe wordt al lang in allerlei scheidingsprocessen in de industrie en bij de afvalverwerking gebruikt en is op zich niets nieuws in mijn ogen.’ Maar Peijnenburg waarschuwt wel voor de interpretatie van de kranten over de publicatie. ‘Ik blijf me verbazen over het inspelen op een gevoel van onveiligheid rondom plastics. Enerzijds wordt gezegd dat we niets of niet veel weten over de schadelijkheid van plastics, om vervolgens te zeggen dat het evident is dat ze schadelijk zijn. Dit impliceert dat we dus wel degelijk weten dat ze schadelijk zijn.’

Daarnaast geven de kranten aan dat door het koken van water in een waterkoker de gewenste resultaten worden behaald, ze benoemen ook het filteren maar vermelden niet over hoe dat gedaan moet worden en met wat voor materiaal. In het onderzoek worden de tests niet in een normale waterkoker in een reguliere keuken uitgevoerd maar in een lab. Daarnaast is een waterkoker vaak van plastic gemaakt en er is een artikel van Trouw van vorig jaar waarin wordt gerefereerd aan een onderzoek van Philipp Schwabl. Daar meld de onderzoeker dat bij het koken van water miljoenen microplastic deeltjes vrijkomen.

Ook is het effect van het koken van water volgens het onderzoek nauw verbonden met de hardheid van het water: hoe harder het water, des te groter het percentage microplastics dat eruit kan worden gefilterd. De gemiddelde hardheid van het water in Nederland is 8 dH. Dat is een internationale maat om de hardheid te meten, en het gemiddelde van Nederland wordt aan de hand van die maat beschouwd als zacht water. Dit kan per regio verschillen. 

Conclusie

Het onderzoek waarop de artikelen gebaseerd zijn, is legitiem. De berichtgeving over het gevaar van microplastics is onvoldoende gefundeerd, aangezien daar nog niet genoeg over bekend is. Het koken van water in een waterkoker is misschien niet de beste methode, want er is een studie die aantoont dat er hierdoor juist microplastics in het water komen. In Nederland hebben we vrij zacht water, dus het effect van het koken van water om microplastics te verwijderen is over het algemeen niet erg effectief; dit kan echter regionaal verschillen. De claim is dus deels gefundeerd.