Afgelopen week deed ChristenUnie Kamerlid Don Ceder een uitspraak bij Goedemorgen Nederland. Hij pleit voor een Smartphone Schijf van Vijf om de generatie die nu opgroeit goed te ondersteunen bij mediagebruik. In het interview met de presentatoren zei hij: ‘’De sociale media kunnen ook negatieve gevolgen hebben voor de mentale gezondheid, met name voor die van meisjes’’. Het is alleen de vraag of deze claim van Don Ceder klopt.
Deze factcheck is geschreven op 15-11-2024 met de kennis van dat moment.
Dat sociale media negatieve gevolgen kan hebben voor de mentale gezondheid van de generatie die nu opgroeit, daar is veel onderzoek naar gedaan. Het Tweede Kamerlid Don Ceder vertelde dat het met name om meisjes ging, dat is opvallend. Hij vertelt dat het blijkt uit onderzoek en het te maken heeft met het zelfbeeld van wat je op sociale media ziet. Bij deze onderzoeken over het zelfbeeld zien we volgens hem een afname over de gehele linie, maar vooral een afname bij meisjes. ‘’Er is meer over bekend, maar ik verwijs u door naar verschillende onderzoeken’’, aldus Ceder. Zijn persvoorlichter vertelde dat deze uitspraken vooral zijn gebaseerd op de uitspraken van Jonathan Haidt uit zijn boek ‘Generatie Angststoornis’.
Jonathan Haidt is een Amerikaanse sociaal psycholoog en hij vindt dat er iets moet worden gedaan aan het gevaar van sociale media voor het welzijn van de jongeren. Het boek waarover de persvoorlichter van Don Ceder het had, is in maart 2024 uitgekomen. Sindsdien is het een bestseller en staan er mensen op om iets te doen om ouders met kinderen op sociale media te helpen. In het boek van Haidt staat hoe volgens hem een gezonde kindertijd eruitziet en dat deze kindertijd onder druk staat. Van spelen naar schermen, kinderen verliezen hierdoor vaardigheden. Volgens het Trimbosinstituut zijn de uitspraken van Haidt ongefundeerd en problematisch. Zij zeggen dat er verschillende ontwikkelingen zijn en dat Haidt oorzaak-gevolg conclusies trekt uit onderzoek dat alleen een verband aantoont. Hij zou positieve ervaringen negeren. Echter baseert Don Ceder zijn uitspraken op meer onderzoeken dan enkel het boek van Haidt.
Onderzoeken naar het zelfbeeld van jongeren
Uit het onderzoek ‘Plussen en minnen van sociale media’ van de Universiteit van Amsterdam blijkt inderdaad dat sociale media het zelfbeeld van jongeren beïnvloedt. Het onderzoek laat zien dat 40 procent van de jongeren sociale media een slechte invloed vindt op hun zelfbeeld. Vooral meisjes hebben hier last van: bijna de helft van de meisjes tegenover iets minder dan een kwart van de jongens. Toch vinden jongeren dat sociale media ook een goede invloed heeft op hoe gelukkig ze zich voelen. Sociale media zouden namelijk goed zijn voor hun vriendschappen. Het Nederlandse Jeugdinstituut laat over dit onderzoek weten dat het gaat om een onderzoek waarbij 480 jongeren waren gevraagd naar hun ervaringen. De jongeren zijn vooral actief op TikTok en Snapchat.
Daarnaast schreven studenten Pedagogische Wetenschappen dat uit onderzoek van het CBS blijkt dat het zelfbeeld van 40% van de jongeren wordt verminderd door sociale media. Ook hier concluderen ze dat dat bij meisjes sterker is, dan bij jongens. Volgens hen is het onrealistische beeld van schoonheid en succes dat ervoor kan zorgen dat jongeren een verminderd gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen kunnen hebben.
Het artikel ‘The Negative Effects of Social Media on Women’ van Crystal Hecht gaat over de negatieve invloed van sociale media op het zelfbeeld en de mentale gezondheid van vrouwen. Zij voelen de druk om er perfect uit te moeten zien en dat leidt vaak tot onzekerheid en een laag zelfbeeld. Haar informatie haalt ze uit verschillende onderzoeken, zoals ‘How can we minimize Instagram’s harmful effects?’ van Zara Abrams.
Effecten van sociale media op jongeren
Als laatste hebben ook nieuwssites als de NOS en EenVandaag artikelen over de mentale gezondheid van jongeren door sociale media. De NOS meldt dat de mentale gezondheid van jongeren een probleem blijft, vooral bij meisjes. Dit blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht en het Trimbos-instituut uitvoerden. Het onderzoek is van een aantal jaar geleden en laat negatieve effecten zien op de gezondheid van meisjes. De onderzoekers denken wel dat dat komt door een combinatie van factoren. Ook bijvoorbeeld de coronacrisis heeft gezorgd voor veel mentale problemen onder jongeren. Het percentage van 46% van de meisjes met emotionele problemen tegenover het percentage van 14% van de jongens met deze problemen, laat ook hier een duidelijk verschil zien. Jongeren gebruiken steeds meer sociale media en dat kan op de lange termijn voor meer mentale problemen gaan zorgen.
Bij EenVandaag kwam er afgelopen mei ook een artikel uit over het zorgelijk toenemende socialemediagebruik. Het RIVM laat een stijging zien van 5 procent van problematisch socialmediagebruik onder tieners. Uit het rapport blijkt dat het effect op meisjes groter is. Het verschil tussen jongens en meisjes is 8 procent. Voor een duidelijke oorzaak is verder onderzoek nodig vertelt het RIVM.
Conclusie: De uitspraak van Don Ceder klopt
De claim van ChristenUnie Kamerlid Don Ceder dat sociale media negatieve gevolgen hebben voor de mentale gezondheid van jongeren, met name meisjes, klopt en wordt ondersteund door verschillende onderzoeken. Studies van onder andere de Universiteit van Amsterdam en het CBS bevestigen dat meisjes vaker dan jongens negatieve effecten ervaren op het gebied van zelfbeeld en emotionele problemen. Hoewel Jonathan Haidt’s boek extra aandacht vraagt voor de mentale gezondheid van jongeren, laten andere onderzoeken van bijvoorbeeld het Trimbos-instituut zien dat er meer factoren, zoals de coronacrisis, meespelen. De toename van het problematisch socialemediagebruik benadrukt de noodzaak van verder onderzoek om de effecten beter te begrijpen.
