Op 18 februari deed Jan Paternotte, Tweede Kamerlid namens D66, op mediaplatform X de volgende uitspraak: “Via de Rotterdamse haven komt Russisch gas nog altijd Europa binnen. Zo financiert Poetin zijn agressie tegen Oekraïne.” Deze uitspraak suggereert dat het nieuwe, zestiende sanctiepakket van de Europese Unie weinig doet om de import van Russisch gas te beperken. Maar klopt de bewering van Paternotte wel? 

Om dit te beoordelen, moeten we terug naar 24 februari 2022. Op die dag begon Rusland met een speciale militaire operatie in Oekraïne. Dit vormde de aanleiding voor de Europese Unie om een reeks sanctiepakketten in te stellen tegen Rusland. Het doel van deze sancties is, volgens Brian Mulier, expert in economische sancties, “om het gedrag te beïnvloeden en veranderingen bij de Russen teweeg te brengen.” 

Naast de sancties heeft de EU, volgens Angelos Koutsis, beleidsmedewerker energie bij Bond Beter Leefmilieu, kort na de invasie besloten volledig te stoppen met het gebruik van Russische energiebronnen. “Steenkool en olie zijn inmiddels verboden, en de invoer van pijpleidinggas is bijna tot nul gereduceerd. Toch zien we een opvallende ontwikkeling: de import van Russisch vloeibaar aardgas (LNG) in Europa neemt juist toe,” aldus Koutsis.

Toename van Russisch LNG

De observatie van Koutsis wordt ondersteund door recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Hoewel de totale LNG-import in Nederland in 2024 een daling laat zien, is de import van Russisch LNG met maar liefst 68 procent gestegen. Dit fenomeen is ook zichtbaar in de Rotterdamse haven, waar het aantal Russische LNG-tankers de afgelopen jaren fors is toegenomen. Waar eerder gemiddeld één tanker per maand arriveerde, waren dat er in de zomer van 2024 plotseling twee per maand.

Uit onderzoek van milieuadviseur CE Delft blijkt dat deze stijging vooral dient ter vervanging van het Russische aardgas dat eerder via pijpleidingen werd aangevoerd. De Rotterdamse haven speelt hierbij een sleutelrol, niet alleen als importeur en re-exporteur van LNG, maar ook als leverancier van LNG als brandstof voor de scheepvaart.

Economische en milieugevolgen

Volgens Paternotte financiert Rusland zijn oorlogsinspanningen mede via de verkoop van LNG aan landen zoals Nederland. Om deze reden heeft hij een motie ingediend die het kabinet oproept te stoppen met de import van Russisch LNG. Deze motie werd op 18 februari aangenomen door een ruime Kamermeerderheid. Brian Mulier, expert in economische sancties, is geen voorstander van de motie van Paternotte. “De motie speelt vooral in op emoties en wordt electoraal ingezet. Hoewel het de publieke opinie en de meerderheid van de Kamer mee krijgt, is het economisch en realistisch gezien niet haalbaar. De motie is echter wel effectief in het winnen van zieltjes.”

Een studie van Bond Beter Leefmilieu onderschrijft juist wel de potentie van een EU-verbod op de overslag van Russisch LNG. Zo zou het Kremlin hierdoor jaarlijks €687 miljoen aan inkomsten verliezen. Bovendien heeft een dergelijk verbod nauwelijks invloed op de energiebevoorrading van de EU, aangezien het volume Russisch LNG dat voor de EU bestemd is, minder dan 0,3 procent van de totale gasvraag beslaat. 

Een verbod zou ook aanzienlijke milieuwinst opleveren: de EU kan 41,8 miljoen ton CO2-uitstoot vermijden, wat gelijkstaat aan de jaarlijkse uitstoot van een land als Hongarije. Dit maakt een dergelijk verbod niet alleen economisch maar ook ecologisch aantrekkelijk.

Albert Jan Swart, expert in Russische sancties op de industrie- en transportsector, is sceptisch over een algemeen verbod op Russisch LNG. “Volledig stoppen met het importeren van Russisch LNG is mogelijk, maar dat zou betekenen dat we een hogere prijs moeten betalen op de wereldwijde LNG-markt. Het is een lastige afweging: aan de ene kant willen we Oekraïne financieel blijven steunen, maar aan de andere kant moeten we voorkomen dat de kosten voor burgers te hoog oplopen.”

Conclusie

De bewering van Jan Paternotte dat Russisch gas nog steeds via de Rotterdamse haven Europa binnenkomt, is feitelijk juist. Ondanks de uitgebreide sancties is de import van Russisch LNG gestegen en blijft het nog steeds toegestaan, wat bijdraagt aan de financiering van de oorlog in Oekraïne. Hoewel een verbod op de overslag van Russisch LNG mogelijk voordelen zou hebben, is het in de praktijk echter moeilijk haalbaar zonder economische gevolgen.