Claim:

Ilana Rooderkerk, lid van D66, laat in de Tweede Kamer vergadering van dinsdag 15 april weten dat ze zich zorgen maakt over de onderwijssituatie in Nederland. Zo spreekt ze uit: “De afgelopen jaren is het aantal kinderen dat thuis wordt gehouden wegens de levensovertuiging van de ouders verdriedubbeld.” Dit roept direct meerdere vragen op. Want als dit klopt, is dit dan niet in strijd met de Nederlandse Leerplichtwet en wie zijn de mensen die ervoor kiezen hun kinderen thuis te houden?

Wat was de aanleiding?

De aanleiding voor deze opmerking was een nieuwsbericht van het Openbaar Ministerie dat naar buiten kwam op 7 april 2025. Hierin laat het OM weten dat ze hebben besloten geen zaken meer te vervolgen, waarbij er door de leerplichtambtenaar geen vrijstelling is verleend vanwege richtingsbedenking tegen scholen, op basis van geloofsovertuiging of levensopvatting van de ouders. Vrijstellingen worden verleend vanwege ziekte of vanwege het feit dat ouders van mening zijn dat er geen scholen in de nabije omgeving zijn, die aansluiten bij hun geloofsovertuiging of levensopvatting. Deze aanvraag voor vrijstelling wordt dan vervolgens beoordeeld door een leerplichtsambtenaar.

Wat zijn de verschillende soorten vrijstellingen?

In Nederland geldt de leerplicht voor kinderen tussen de leeftijd van 5-16. Vrijstellingen van de Leerplichtwet worden onderverdeeld in 3 categorieën, zo meldt Ingrado, de Landelijke Vereniging voor Leerplichtambtenaren (LVLA). Artikel 5 sub a houdt in dat het kind psychisch of lichamelijk ongeschikt is om toegelaten te worden tot onderwijs. Artikel 5 sub b, waar het in deze factcheck over gaat, gaat over kinderen waarvan de ouders overwegende bedenkingen hebben tegen de richting van alle scholen op redelijke afstand van de woning. Artikel 5 sub c, is voor ouders waarvan de kinderen staan ingeschreven op een school in het buitenland.

Wat zeggen onderzoeken?

Uit het meest recente rapport van de Rijksoverheid, dat jaarlijks wordt opgesteld op basis van leerplichttellingen in alle Nederlandse gemeentes, blijkt dat in het schooljaar 2015-2016 in totaal 14.618 kinderen een vrijstelling van de leerplicht kregen. Van deze groep vielen 705 kinderen onder artikel 5, sub b van de Leerplichtwet, dat betrekking heeft op richtingsbedenkingen vanuit levensovertuiging. In het schooljaar 2022-2023 liep dit aantal op: toen kregen 19.437 kinderen vrijstelling van de leerplicht, waarvan 2.124 op basis van artikel 5 sub b. Deze cijfers tonen een duidelijke toename in het aantal vrijstellingen op grond van levensbeschouwelijke bezwaren. Opvallend hier is dat dit voornamelijk voorkomt in oost Groningen. Daarnaast heeft Ingrado een enquête uitgevoerd naar aanleiding van de opvallende toename van het aantal vrijstellingen op basis van artikel 5 sub b. Het doel was om meer inzicht te krijgen in de vrijstellingen die worden verleend op basis van artikel 5, sub b van de Leerplichtwet. De resultaten van deze enquête bieden een duidelijker beeld van de ouders die ervoor kiezen hun kinderen thuis te houden. De meerderheid van hen geeft aan dit te doen vanuit holistische overtuigingen. Andere veelvoorkomende motieven zijn, in volgorde van omvang, specifiek christelijke, specifiek islamitische en soevereine overtuigingen.

Conclusie?

De claim dat het aantal kinderen dat thuis wordt gehouden vanwege de levensovertuiging van hun ouders in de afgelopen jaren is verdrievoudigd, blijkt te kloppen wanneer we kijken naar de periode van schooljaar 2015-2016 tot en met 2022-2023. In deze jaren steeg het aantal vrijstellingen op basis van richtingsbedenkingen van 705 naar 2.124. Daarmee is het aantal meer dan verdrievoudigd.