Donny M., 24 jaar, stond deze week voor de rechtbank in Maastricht, verdacht van de ontvoering, misbruik en moord op de 9-jarige Gino. Het jongetje verdween op 1 juni 2022 na een avondje voetballen en werd drie dagen later dood gevonden in Geleen, vlakbij M. zijn woning. Het Openbaar Ministerie eist 28 jaar gevangenisstraf en tbs met dwangverpleging. Wat gaat er vooraf aan zo’n rechtszaak?
Wanneer iemand verdacht wordt van een ernstig delict, kan de politie hem aanhouden en maximaal negen uur vasthouden. Voordat het verhoor begint, heeft de verdachte recht om eerst met een advocaat te spreken. “Als de verdachte geen advocaat heeft, wordt er een piketadvocaat toegewezen,” vertelt Ivonne Leenhouwers, strafrechtadvocaat en zedenspecialist. De verdachte wordt tijdens het verhoor uitgenodigd om een verklaring af te leggen, maar mag zijn. Bij het verhoor is de advocaat aanwezig. Het verhoor wordt onderdeel van het dossier.
Na die negen uur kan de verdachte drie dagen in verzekering worden gehouden. Binnen die tijd wordt hij voorgeleid aan de rechter-commissaris, die beslist of er voldoende verdenking is voor verdere hechtenis. “De rechter kijkt naar de ernst van de verdenking en of er gronden zijn voor voorlopige hechtenis, zoals een risico op herhaling”, legt Leenhouwers uit. Dit kan leiden tot bewaring van twee weken, waarna de raadkamer beslist over een verlenging van de voorlopige hechtenis voor maximaal 90 dagen.
In deze periode wordt verder onderzoek verricht, zoals sporen- en persoonlijkheidsonderzoek, bijvoorbeeld bij het Pieter Baan Centrum (PBC). De verdediging bespreekt de strategie met de verdachte en het mogelijke bewijsmateriaal. Pro-formazittingen vinden om de drie maanden plaats totdat de zaak inhoudelijk behandeld kan worden.
Rechtszaak Donny M.
Na deze voorbereidende fase is het tijd voor de echte rechtszaak, waarin alle verzamelde bewijzen, getuigenverklaringen en onderzoeksresultaten worden gepresenteerd. In deze fase wordt bepaald of de verdachte schuldig is en welke straf passend is. Deze week volgen we de zaak van Donny M. op de voet, waarbij presentator Sanne Schild in gesprek gaat met rechtbankverslaggever Saskia Belleman. Belleman praat ons bij over de gebeurtenissen in de rechtbank en het verloop van de zittingen.
Tbs-behandeling
In de strafeis tegen Donny M. zit ook tbs met dwangverpleging. Er zijn verschillende vormen van tbs die je opgelegd kunt krijgen, zoals tbs met dwangverpleging, waarbij de patiënt verplicht wordt opgenomen en behandeld, en tbs met voorwaarden, waarbij de patiënt zich aan strikte regels moet houden om behandeling buiten een kliniek te kunnen volgen. Hoe het is om te werken met tbs-patiënten, en hoe een behandeling eruit kan zien, bespreken we met Job Knoester, strafrecht- en tbs-advocaat.
Wet Seksuele Misdrijven
Op 1 juli 2024 is de nieuwe “Wet Seksuele Misdrijven” in werking getreden, waarbij een belangrijke verschuiving plaatsvond van een dwangmodel naar een consentmodel. Voorheen kon je pas spreken van verkrachting als er sprake was van dwang, maar de nieuwe wet kijkt niet meer alleen naar dwang. “In plaats daarvan draait het nu ook om het ontbreken van instemming. Als iemand weet, of redelijkerwijs had moeten vermoeden, dat de ander niet wil, zoals door signalen van twijfel of inactiviteit, kan er sprake zijn van verkrachting”, aldus Leenhouwers. Hierdoor worden situaties waarin een persoon zich niet expliciet kan verzetten, zoals uit angst of bevriezing, beter bescherm door de wet. Seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt hierdoor eerder en vaker strafbaar.
Deze wetswijziging was noodzakelijk, gezien de veranderde opvattingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Toch blijven dit soort zaken vaak lastig te bewijzen. “Er blijft steunbewijs nodig, en dat is vaak lastig in één-op-één situaties”, waarschuwt Leenhouwers. Ze benadrukt dat het bewijs even moeilijk blijft als voorheen, alleen hoeft dwang nu niet meer aangetoond te worden. Toch verwacht ze dat er door de bredere definitie van wat strafbaar is, meer zaken aan het licht zullen komen. “De politie zal het drukker krijgen en de norm wordt langzaam duidelijk gesteld”, voegt ze toe.
