Tijdens de aflevering van Nieuwsuur wordt de volgende claim bewezen: “Door de komst van de zelfscan zijn medewerkers kwetsbaarder geworden.” Deze claim benadrukt de uitdagingen waarmee winkelmedewerkers van de zelfscan kassa’s tegenwoordig worden geconfronteerd. Terwijl de zelfscankassa’s steeds gebruikelijker worden, moeten medewerkers klanten tijdens steekproeven controleren, wat niet altijd veilig is. De druk om toezicht te houden en mogelijke diefstal te voorkomen, leidt tot verhoogde stress en een onveilige werkomgeving. In reactie hierop pleit vakbond FNV voor dringende maatregelen om de werkomstandigheden te verbeteren en de veiligheid van winkelmedewerkers te waarborgen. Maar is de claim daadwerkelijk juist?

Oorspronkelijke claim: https://npo.nl/start/serie/nieuwsuur/seizoen-2024/nieuwsuur_4880/afspelen

(09:25) Zondag 13 oktober

Meldingen van medewerkers

Lennart Rietman, werknemer bij FNV, verteld: “Als FNV krijgen we steeds meer signalen van medewerkers dat ze geconfronteerd worden met agressie en intimidatie bij de zelfscankassa’s.”Dat is natuurlijk geen wetenschappelijk onderzoek, maar de meldingen stijgen wel. En zelfscankassa’s zijn ook een relatief nieuw fenomeen waarnaar nog niet heel veel onderzoek is gedaan. “Dat is ook een van de redenen dat we het meldpunt hebben geopend, zodat we hopelijk meer inzicht krijgen in de aard en grootte van het probleem.”

Onderzoek naar klantgedrag 

Uit een consumentenonderzoek van Deloitte uit 2023 blijkt dat een vijfde van de klanten het vervelend vindt als ze gecontroleerd worden bij het zelfscannen. Uit dat onderzoek blijkt ook dat 15% het idee heeft telkens gecontroleerd te worden, wat mogelijk ook frustratie en agressie in de hand werkt.

De Arbeidsinspectie publiceerde in maart een factsheet over zelfscannen. Hierin staat dat uit meerdere signalen bleek dat met name deze, veelal jonge, medewerkers in supermarkten geconfronteerd worden met agressie en geweld. Een van de uitkomsten is ook dat medewerkers van zelfscankassa’s, maar ook teamleiders en bedrijfsleiders zijn zich (redelijk) bewust van de problematiek. De conclusie van de inspectie is dat supermarkten meer maatregelen kunnen nemen om agressie en geweld bij zelfscankassa’s te voorkomen. 

Handboek functiewaardering 

Functies in de supermarktbranche staan beschreven in het Handboek Functiewaardering voor de sector, maar het werken bij de zelfscankassa is daarin nog steeds niet opgenomen. Lennart Rietman vertelt dat het handboek al twintig jaar hetzelfde is. “Het handboek moet vernieuwd worden, om ervoor te zorgen dat zelfscankassa medewerkers weten waar ze aan toe zijn.” 

Juridische implicaties

Hoe weten zelfscanmedewerkers met welke situaties ze te maken hebben? Vergeten klanten soms “per ongeluk” items te scannen, of is er sprake van opzettelijke diefstal? “Het is zorgelijk dat jonge medewerkers van zestien jaar deze moeilijke keuze moeten maken,”aldus Lennart.

Astrid van Vulpen is advocaat en schrijft: “Als het blijkt dat je producten niet hebt gescand, kan dit worden beschouwd als diefstal, wat kan leiden tot juridische actie.” De diefstal is voltooid op het moment dat je bevestigt dat je klaar bent met afrekenen.

Een verweer dat je een product bent vergeten te betalen, kan soms werken, maar vooral als er veel producten niet zijn gescand, is de kans op een dagvaarding groter. “Dit creëert druk op medewerkers, die klanten moeten controleren, wat hun kwetsbaarheid vergroot in situaties waarin klanten zich onterecht beschuldigd voelen,” aldus Astrid. 

Conclusie

De claim “door de komst van de zelfscan medewerkers kwetsbaarder zijn geworden” klopt. Meldingen van FNV wijzen op een toename van agressie en intimidatie. En onderzoeksgegevens bevestigen dat klanten vaak frustratie ervaren bij controles. De verouderde functiewaardering en de juridische druk vergroten de risico’s voor medewerkers. Deze bevindingen onderstrepen de noodzaak voor supermarkten om snel actie te ondernemen ter verbetering van de veiligheid van hun personeel.