In de huidige digitale wereld speelt sociale media een steeds grotere rol in het leven van jongeren. Deze invloed is complexer dan simpelweg goed of slecht. Suzanne Vlek, klinisch psycholoog en gedragswetenschapper, benadrukt dat de effecten van sociale media diep kunnen ingrijpen, maar ook veelzijdig zijn. “Het effect van sociale media op mentale gezondheid is al net zo oud als het internet zelf,” vertelt ze. In de jaren negentig waren er al gevaarlijke Pro-Ana websites, nu hebben we TikTok en Instagram die op andere manieren jongeren beïnvloeden.

Directe beloning en mentale gevolgen
Volgens Vlek zorgen platformen als Instagram en TikTok met hun korte, snelle video’s ervoor dat jongeren in een mentale staat van directe behoeftebevrediging komen. “Met short-form content, swipe je weg wat je niet leuk vindt en krijg je meer van wat je wel leuk vindt,” legt ze uit. “Zo breng je je hersenen in een zogenoemde peuterstaat, waarin je meteen krijgt wat je wilt. Dat kan gevolgen hebben voor hoe jongeren zich staande houden in de echte wereld.” Deze directe beloning kan jongeren beïnvloeden in hoe zij omgaan met dagelijkse situaties en uitdagingen. Vlek merkt op dat generatie Z bijvoorbeeld sneller van baan wisselt wanneer ze ‘de vibe niet voelen’ in situaties waarin ze zich niet thuis voelen. Toch vraagt zij zich af: “Is dit wegwerpgedrag, of is het misschien goede zelfzorg?”

Digitale connecties als kans voor sociale ontwikkeling
Tegelijkertijd biedt sociale media juist kansen voor jongeren, maar ook volwassen mensen, die anders sociaal geïsoleerd zouden raken. De psychologe benadrukt dat online communities waardevol kunnen zijn, vooral voor jongeren die door lichamelijke of mentale beperkingen moeite hebben om in de ‘echte’ wereld vriendschappen op te bouwen. Zo ontwikkelden jongeren met autisme door online games als World of Warcraft zelfs leiderschapskwaliteiten en sociale vaardigheden die anders lastig te bereiken waren. “Deze digitale vriendschappen zijn net zo echt als offline vriendschappen en kunnen een belangrijk verschil maken in het leven van deze jongeren.” Dit was in het verleden, toen deze games nog niet bestonden, uiteraard niet mogelijk.

Digitale ontsnapping
De veranderingen in de technologie en de digitale wereld hebben dus veel invloed op mensen. Is het dan een oplossing om je soms even helemaal af te sluiten van de sociale mediawereld en je weer zoals vroeger tussen de mensen te wurmen? Luister hier de audio-reportage.

Ouders als gids in de onlinewereld
Vlek benadrukt het belang van goede voorlichting over het gebruik van sociale media. Dit is ook belangrijk voor een goede relatie met je kind. “Als ouders geen toezicht houden en hun kinderen tot laat op de telefoon laten scrollen, krijgen ze geen begeleiding in het beoordelen over wat ze op internet tegenkomen en hoe ze moeten inschatten wat wel en niet oké is,” zegt Vlek. Het is volgens haar belangrijk dat ouders met hun kinderen praten over hun onlineactiviteiten en hen begeleiden, in plaats van hen eenvoudigweg de toegang tot sociale media te ontzeggen. “Verbieden werkt vaak averechts. Als je met je kind in gesprek blijft, komen ze naar je toe als ze iets zien wat hen stoort of verontrust.”

Balans tussen mogelijkheden en risico’s
De invloed van sociale media op de huidige generatie jongeren is niet zwart-wit. Het biedt kansen voor verbinding en zelfexpressie, maar kan ook leiden tot afhankelijkheid en een verminderde veerkracht in de offlinewereld. Het lijkt er dan ook op dat het grootste verschil ligt in hoe sociale media wordt omarmd en begeleid, zowel door ouders als door de samenleving als geheel.