Afgelopen week op 11 november meldde EenVandaag in hun radiouitzending dat “drie op de tien ouders met een kind op de opvang niet willen dat kinderopvang gratis wordt.” Deze claim komt uit een onderzoek gebaseerd op een enquête uitgevoerd door EenVandaag en Ouders van Nu in 2023, waarin 5.241 ouders deelnamen. Van deze groep hadden 3.786 ouders minstens één kind op de kinderopvang of buitenschoolse opvang.
Volgens dit onderzoek maken veel ouders zich zorgen dat gratis kinderopvang zou kunnen leiden tot problemen zoals personeelstekorten en langere wachtlijsten. De vraag is echter of dit onderzoek een representatief beeld geeft van alle ouders in Nederland, of dat de resultaten vertekend zijn door zelfselectiebias en andere methodologische beperkingen.
Het onderzoek werd uitgevoerd onder leden van het EenVandaag Opiniepanel en via een open link op de website van Ouders van Nu, een platform dat vooral door moeders wordt gelezen. Hierdoor kan zelfselectiebias optreden, wat betekent dat ouders met sterke meningen over het onderwerp sneller geneigd zijn om deel te nemen. Journalist Rozemarijn Lubbe van EenVandaag heeft hier een artikel over geschreven en erkend dit ook: “Om ouders met uitgesproken meningen over kinderopvang niet te specifiek aan te trekken, begon de uitnodiging voor het Opiniepanel met een ander onderwerp, de kiesdrempel.” Hiermee probeerde EenVandaag een breder en diverser deelnemersveld te bereiken en zelfselectiebias te beperken.
Methodologie-expert Frits Rosendaal wijst echter op het risico van zelfselectiebias in vrijwillige onderzoeken. “Hoewel het onderzoek zorgvuldig is opgezet, blijft het lastig om er zeker van te zijn dat alle standpunten evenredig vertegenwoordigd zijn,” stelt Rosendaal. Hij benadrukt dat het verzamelen van betrouwbare gegevens bij peilingen vaak moeilijk is wanneer respondenten zelf kiezen om mee te doen. “Dit onderzoek geeft inzicht in de meningen van de deelnemende ouders, maar het representeert niet noodzakelijk alle ouders in Nederland,” aldus Rosendaal. De Checklist voor Peilingen van Peilingpraktijken.nl benadrukt dat open links vaak leiden tot een disproportionele deelname van respondenten met uitgesproken standpunten. Dit maakt de resultaten minder geschikt om algemene conclusies te trekken.
Een ander aandachtspunt is de demografische samenstelling van de respondenten. Het onderzoek werd voornamelijk ingevuld door moeders, wat kan leiden tot een genderbias in de resultaten. Lubbe bevestigt dat EenVandaag zich hiervan bewust is: “In de verantwoording bij het onderzoek is eerlijk vermeld dat vooral moeders reageerden. We hebben hier echter niet voor gecorrigeerd, omdat de antwoorden van mannen en vrouwen niet sterk verschilden.” Toch kan het ontbreken van een evenwichtige vertegenwoordiging tussen moeders en vaders betekenen dat de resultaten de meningen van vaders minder goed weergeven. “Omdat het bij deze specifieke vragen over kosten gaat, hebben we ook gekeken naar eventuele verschillen tussen ouders in verschillende inkomensgroepen,” aldus Lubbe.
Het onderzoek werd uitgevoerd tussen juni en augustus 2023. Economische veranderingen en beleidsontwikkelingen kunnen de meningen van ouders in de tussentijd hebben beïnvloed. “Als het om iets gaat zoals een genetisch risico, verandert dat niet in een jaar. Maar economische situaties? Die veranderen,” zegt Rosendaal. Lubbe benadrukt daarentegen wel dat de problemen in de kinderopvang, zoals personeelstekorten en hoge kosten, nog steeds relevant zijn. Ze wijst erop dat de beleidsplannen voor bijna gratis kinderopvang in 2027 nog niet volledig zijn uitgewerkt, waardoor de resultaten van het onderzoek ook nu nog enig inzicht kunnen bieden.
Conclusie
De claim dat “drie op de tien ouders met een kind op de opvang niet willen dat kinderopvang gratis wordt” is waarschijnlijk waar binnen de steekproef van EenVandaag en Ouders van Nu, maar is niet volledig representatief voor álle ouders in Nederland. Bovendien kan de economische situatie in de tussentijd veranderd zijn, wat de relevantie van de resultaten voor 2024 beïnvloedt.
Oordeel: Gedeeltelijk waar
