Kim De Witte, een Belgische advocaat, onderzoeker en PVDA-politicus, deelt op 6 november in een post op Facebook dat mensen die het financieel moeilijk hebben massaal op Donald Trump stemden. Hij claimt dat dit is gebleken uit exit polls van de afgelopen verkiezingen. Het klopt dat er een grote kans is op het winnen van een oppositiepartij wanneer er geen vertrouwen is in het huidige economische systeem, maar in hoeverre deze peilingen betrouwbaar zijn en hoe groot deze groep was, is nog onduidelijk.
De Witte’s bewering gaat over een bekend patroon in verkiezingen, namelijk economische zorgen die vaak een doorslaggevende rol spelen. Volgens een analyse van AP VoteCast , een onderzoek naar stemgedrag, gaf een meerderheid van de Trump-stemmers aan dat hun financiële situatie verslechterd was in de afgelopen vier jaar. Daarnaast wees een artikel in Fortune erop dat Trump vooral scoorde bij kiezers die de economie als hun grootste zorg noemden. De correlatie tussen economische zorgen en stemgedrag wordt al langer onderzoek naar gedaan. Een studie gepubliceerd in het wetenschappelijke artikel, Economic Perceptions and Voting Behaviior in US Presidential Elections, bevestigt dat kiezers met negatieve economische percepties vaker stemmen op de oppositie. In dit geval lijkt dat in het voordeel van Trump te hebben gewerkt.
Hoe betrouwbaar zijn exitpolls?
Exitpolls spelen een belangrijke rol bij het begrijpen van stemgedrag, maar dat betekent niet altijd dat deze even betrouwbaar zijn. “Bij een exitpoll vragen onderzoekers niet alleen op wie iemand heeft gestemd, maar ook naar demografische gegevens zoals leeftijd, geslacht en soms inkomen,” legt hoogleraar Casper Albers uit. Hij is hoogleraar Toegepaste Statistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Deze gegevens worden vervolgens gewogen om de uitkomst representatief te maken voor de gehele bevolking. Er geen garantie dat respondenten altijd eerlijk antwoorden. “Je kunt nooit volledig uitsluiten dat iemand een ander antwoord geeft dan wat hij of zij echt gestemd heeft,” zegt Albers. Bovendien zijn de resultaten gebaseerd op steekproeven, wat betekent dat kleine afwijkingen mogelijk zijn. Ze worden ook niet gecontroleerd. “Ze weten het nooit zeker want die gegevens die men meet, zijn niet gekoppeld aan de gemeentelijke basisadministratie of aan CBS-data. Dus het is niet dat er een factcheck gedaan wordt of de uitspraken van de deelnemers kloppen”.
Wat zeggen de gegevens?
Volgens de gegevens van AP VoteCast en andere analyses is er een duidelijke trend. Kiezers die moeite hadden met rondkomen of aangaven dat hun financiële situatie was verslechterd, stemden vaker op Trump. Deze groep zag het huidige bestuur als verantwoordelijk voor hun economische problemen. “Mensen die financieel moeilijk zitten, stemmen vaak op de oppositie,” zegt Albers. “Ze zoeken een zondebok en wijzen het zittende bestuur aan.” Hij wijst erop dat dit een wereldwijd patroon is, dus wie tevreden is, stemt op de gevestigde orde en wie ontevreden is, kiest voor verandering. Toch moet men voorzichtig omgaan bij het interpreteren van termen als “massaal”. Het woord is subjectief en suggereert een overweldigende meerderheid, terwijl de precieze omvang lastig te bepalen is. De exitpolls geven inzicht in trends, maar bieden geen exact beeld van hoeveel mensen met financiële problemen specifiek op Trump stemden. Dit heeft dan weer met de bestaande gegevens te maken die niet worden gebruikt.
Er zijn meerdere factoren
Hoewel economische zorgen een belangrijke factor waren, is het stemgedrag niet uitsluitend hierdoor bepaald. Thema’s zoals immigratie, gezondheidszorg en culturele identiteit speelden ook een rol. Kiezers kunnen om meerdere redenen voor een kandidaat kiezen en economische overwegingen waren slechts een van de thema’s die Trump-stemmers motiveerden. Daarnaast is het belangrijk te vermelden dat exit polls altijd met een marge van onzekerheid gepaard gaan. “Exitpolls zijn een nuttig hulpmiddel, maar ze bieden nooit volledige zekerheid,” benadrukt Albers. “Je moet de resultaten altijd interpreteren binnen een bredere context.”
Conclusie
De claim van Kim De Witte dat mensen met financiële problemen massaal op Trump stemden, is deels waar. Onderzoek toont aan dat economische zorgen een belangrijke drijfveer waren voor veel Trump-stemmers. Toch is het woord “massaal” vaag en niet volledig te onderbouwen. De trend is duidelijk, maar precieze cijfers ontbreken en stemgedrag wordt ook door andere factoren beïnvloed. De claim sluit grotendeels aan bij de gegevens, maar is te simplistisch om de realiteit van het stemgedrag volledig te beschrijven. Exitpolls bieden waardevolle inzichten in trends, maar hebben hun beperkingen, vooral omdat de antwoorden van respondenten niet kunnen worden geverifieerd.
