‘Fietsen zonder licht zorgt voor 17 procent meer kans op een ongeluk, in de categorie nare ongelukken’, zo stelde demissionair minister Mark Harbers, in Goedemorgen Nederland. Deze bewering is waarschijnlijk verkeerd geformuleerd, hoewel de kern ervan waar is.

Sinds 31 oktober voert de minister een campagne voor meer fietsverlichting, waarbij onderzoek is uitgevoerd door I&O Research. Het resultaat, gebaseerd op enquêtes, toont aan dat bijna 10 procent van de respondenten zonder verlichting betrokken is geweest bij bijna-ongelukken (6%) of echte ongelukken (3%). ‘Dat fietsen zonder licht zorgt voor 17 procent meer kans op een ongeluk, kunnen wij sowieso niet meten. Dus ik denk niet dat het uit ons onderzoek komt’, stelt Stan Groenhuis onderzoeker bij I&O Research.

De oorsprong van de 17 procent komt dan ook waarschijnlijk uit een ander onderzoek, namelijk dat van de SWOV uit 2018. Hieruit blijkt dat het risico voor fietsers om bij duisternis slachtoffer te worden van een ongeval met circa 17 procent afneemt wanneer ze voorzien zijn van werkende voor- en achterlichten. Hoewel de essentie van de bewering waar is, namelijk dat het aanzetten van fietslicht het risico op ongelukken kan verminderen, is de formulering ervan onjuist. De stelling zou correcter zijn als het gaat om het hebben van werkende fietsverlichting, dat de kans op een ongeval met 17 procent verlaagt. We hebben contact gezocht met minister Harbers voor verduidelijking, maar tot op het heden is er geen respons ontvangen. Hierdoor blijft de herkomst van zijn uitspraak onduidelijk.

De bewering van Minister Harbers lijkt ook mogelijk geïnspireerd te zijn door informatie van BOVAG, die aangeeft dat goede fietsverlichting de kans op ongelukken met ongeveer 20 procent kan verminderen. Desondanks lijkt de specifieke verwoording van de minister, waarin hij spreekt van een 17 procent verhoging van het risico, niet juist te zijn. Hoewel er verschillende bronnen en opties zijn om de uitspraak te ondersteunen, blijkt nog uit geen enkel onderzoek dat de formulering van minister Harbers correct is.

Uiteindelijk zorgt de campagne van Harbers ervoor dat inwoners zich beter bewust worden van het gevaar van slecht belicht op pad gaan. Een punt wat met de uitspraak duidelijk werd. Harbers benadrukt dat fietsen zonder verlichting niet alleen gevaarlijk is, maar ook beboet kan worden met 60 euro. ‘Een deel van de fietsers heeft hun verlichting nog steeds niet op orde. Uit recent onderzoek van het ministerie blijkt 86 procent het in orde te hebben’, verteld Rob Stomphorst van veilig verkeer Nederland.

De campagne, gesteund door provincies, ANWB, TeamAlert, Fietsersbond, Nationale Politie, RAI Vereniging, Bovag en Veilig Verkeer Nederland, omvat activiteiten zoals voorlichting met VR-brillen door TeamAlert en reparaties door Fietsersbond. VVN controleert fietsverlichting, terwijl de politie handhavingsacties uitvoert. De oproep aan het publiek is om voortaan de fietsverlichting te controleren en die van de kinderen. ‘Wij roepen nu op zodat fietsers goed verlicht de winterperiode in te gaan. Daarom is de campagne gestart op de eerste dag van de wintertijd.’

‘Je bent natuurlijk niet zichtbaar voor al het verkeer, voor de automobilisten. Ze zien je pas op het laatste moment, maar dan is het al te laat’, voegt hij eraan toe.

De campagne zorgt uiteindelijk voor bewustwording van het belang van fietsverlichting. Minister Harbers beweerde daarvoor dat fietsen zonder licht voor 17 procent meer kans op een ongeluk zorgt. Hoewel de essentie waar is, namelijk dat werkend fietslicht een grote rol speelt in het verminderen van ongelukken, is uiteindelijk de formulering van Harbers waarschijnlijk onjuist.