Ingeborg ter Laak, Europarlementariër voor het CDA, zei in een video op Instagram (van het CDA) dat smeltende gletsjers zullen zorgen voor minder water in onze rivieren.
De impact van gletsjersmelt op de wateraanvoer in rivieren is complex en hangt af van verschillende factoren, zoals de locatie van de rivier, het seizoen en de tijdshorizon waarover gesproken wordt. Op de korte termijn betekent het smelten van gletsjers juist dat méér water in de rivieren terechtkomt. Dit komt doordat het ijs dat over duizenden jaren is opgeslagen, nu versneld smelt en de afvoer in rivieren tijdelijk verhoogt. Maar op de lange termijn, wanneer gletsjers kleiner worden en uiteindelijk verdwijnen zal hun bijdrage aan de rivieren afnemen. Dit effect wordt al zichtbaar in berggebieden zoals de Alpen, waar de gletsjers sinds 1900 al de helft van hun volume hebben verloren en de snelheid van smelten de afgelopen decennia is toegenomen.
Hydroloog Wouter Berghuis legt uit: “Veel gletsjers zullen eerst een aantal jaar voor meer water zorgen in de rivier, maar als ze klein genoeg worden, nemen de smeltvolumes af.” Dit betekent dat de impact afhankelijk is van de fase waarin een gletsjer nu zit.
Een belangrijk aspect is dat niet alle rivieren even sterk afhankelijk zijn van gletsjersmelt. Hydroloog Mark Bierkens verteld: “De Indus is voor 40% afhankelijk van smeltwater van gletsjers, terwijl dat voor de Ganges slechts 10% is.” Dit toont aan dat de gevolgen per rivier erg kunnen verschillen.
Impact op Europese rivieren zoals de Rijn
In Europa spelen gletsjers een kleinere, maar nog steeds rol in de waterhuishouding. De Rijn, die zijn oorsprong heeft in de Zwitserse Alpen, krijgt een deel van zijn water uit gletsjersmelt. De totale jaarlijkse bijdrage is relatief klein, maar in de zomer kan het aandeel aanzienlijk toenemen. Bierkens: “Voor de Rijn bij Lobith is de gemiddelde bijdrage van gletsjersmelt 1-2%, maar in juli-augustus kan dat oplopen tot 5%, en in een extreem droog jaar zelfs 15%.” Dit betekent dat in droge zomers, wanneer de waterstand in de Rijn laag is, het smeltwater van gletsjers net het verschil kan maken tussen wel of niet kunnen varen op de rivier. Als gletsjers verdwijnen, kan dit problematisch zijn voor de scheepvaart en de watervoorziening.
Compensatie door neerslag?
Soms wordt gesteld dat het wegvallen van gletsjersmelt gecompenseerd zal worden door toegenomen regenval. Dit helaas niet zo zwart-wit, benadrukt Berghuis: “Wat nu als regen valt, zou anders later als sneeuw smelten. Dit betekent dat de rivierafvoer verschuift van de zomer, wanneer de waterbehoefte het hoogst is – naar de winter, wanneer de vraag lager is.” Een ander probleem is dat de timing van neerslag verandert. Door de opwarming van de aarde valt er in veel gebieden minder neerslag dan sneeuw en meer dan regen. Dit betekent dat er in de winter meer water door de rivieren stroomt, maar in de zomer juist minder. Dit kan vooral in droge zomers problematisch zijn, omdat dan de watervraag natuurlijk het hoogst is.
Gevolgen voor Nederland
Voor Nederland betekent een afname van zomerse smeltwaterafvoer dat de Rijn in droge zomers minder water zal leveren. Dit kan gevolgen hebben voor drinkwatervoorziening, landbouw en scheepvaart. Daarnaast kan het leiden tot verzilting, doordat er minder zoet water beschikbaar is om de instroom van zout water vanuit de Noordzee tegen te houden.
Bierkens nuanceert wel het risico op verzilting: “Voor de Rijn heeft het verdwijnen van gletsjers waarschijnlijk maar een beperkt effect op verzilting en watertekorten. Voor rivieren zoals de Po, de Rhône en de Donau kunnen de effecten tijdens droge perioden wel significant zijn.”
Leven zonder gletsjers?
Kunnen we ons aanpassen aan een toekomst zonder gletsjers? Bierkens denkt van wel, mits er maatregelen worden genomen. Hij stelt oplossingen voor zoals het bouwen van waterreservoirs, efficiënter watergebruik, het verbouwen van droogteresistente gewassen en het opslaan van meer grondwater in de winter.
Op wereldschaal is het verdwijnen van gletsjers echter een groot probleem. Berghuis waarschuwt: “Zonder gletsjers wereldwijd staat het zeeniveau zo hoog dat 90% van Nederland (diep) onder water staat.” Dit benadrukt dat gletsjers niet alleen belangrijk zijn voor rivierafvoer, maar ook voor zeespiegelstijging en klimaatverandering.
De claim is deels waar, dit is omdat de uitspraak afhangt van de tijdshorizon en context, zoals de sepcifieke locatie.
