Bewering

Op 2 april 2025 verscheen op NU.nl een artikel waarin werd gesteld dat het vaccin tegen gordelroos (vergelijkbaar met waterpokken) helpt om de kans op dementie te verlagen. Volgens het artikel bleek uit onderzoek onder ouderen in Wales dat mensen die het vaccin kregen, tot 20% minder kans hadden om dementie te ontwikkelen. Het zou het “sterkste bewijs tot nu toe” zijn van een link tussen vaccinatie en minder kans op geheugenproblemen.

Oordeel

Gedeeltelijk waar

Onderzoek

Toen ik deze claim zag, wilde ik eerst weten waar het onderzoek precies vandaan kwam. Het blijkt te gaan om een grote studie, uitgevoerd door onderzoekers van Stanford University. Zij hebben gekeken naar de medische gegevens van meer dan 280.000 mensen in Wales. Wat dit onderzoek interessant maakt, is dat er in Wales een soort “natuurlijk experiment” plaatsvond: het gordelroosvaccin werd daar alleen aangeboden aan mensen geboren op of na 2 september 1933. Daardoor kon goed worden vergeleken tussen mensen die nét wel en nét niet in aanmerking kwamen voor het vaccin.

Wat ze vonden? Mensen die het vaccin kregen, hadden zo’n 20% minder kans om in de jaren daarna dementie te ontwikkelen. Dat klinkt veelbelovend, en het is ook niet niks dat dit onderzoek gepubliceerd werd in ‘Nature’, een van de belangrijkste wetenschappelijke tijdschriften ter wereld.

Maar ik ben verder gaan zoeken. Ik kwam erachter dat dit niet de enige studie is die een verband ziet tussen het gordelroosvaccin en minder kans op dementie. Zo vond ik een Amerikaanse studie onder meer dan 136.000 veteranen. Ook daar bleek dat gevaccineerde mensen (vooral mannen) een lager risico op dementie hadden, in dit geval zelfs 31% minder. Ook vond ik met dezelfde zoekopdracht na lang zoeken een andere studie met gegevens uit een commerciële zorgdatabase (MarketScan). Daar lag het verschil op 35%. “Hoewel deze onderzoeken slim in elkaar zitten, is een ander type onderzoek nodig om een effect te bewijzen, waarbij loting bepaalt wie het vaccin krijgt en wie niet”, zegt Dinant Bekkenkamp (leider wetenschappelijk onderzoek bij Alzheimer Nederland) in zijn reactie hierop.

Bij elk onderzoek blijkt er steeds een verschillend percentage verschil te zijn, dit komt vooral door het feit dat dit allemaal observatiestudies zijn. Dit heeft altijd een risico, omdat er dus nog geen verder onderzoek naar gedaan is, Ted van Essen (Vaccinatie expert en oud arts) is het niet helemaal eens met Dinant, want dit andere onderzoek blijkt niet mogelijk te zijn. “Het is heel waarschijnlijk zo dat dit waar is, maar je kan hier geen randomized controlled trial doen, een RCT. Dat wil zeggen dat je het vergelijkt met placebo. Uiteindelijk gaat niemand ooit dat onderzoek doen, aangezien je niet twee groepen naast elkaar kan zetten. Dit komt omdat het nooit zeker is wie wel en niet na tien jaar dementie ontwikkeld. Je bent dus echt aangewezen op observationeel onderzoek. Alleen moet het dan wel heel ontzettend goed zijn uitgevoerd, daarom is het bijna nooit met zekerheid te zeggen.”

De onderzoekers van het Nature-artikel zeggen zelf ook dat ze nog niet precies weten wat de verklaring is. Misschien heeft het te maken met minder ontstekingen in het lichaam, of een effect op het immuunsysteem dat ook goed is voor de hersenen. Maar dat moet nog verder worden uitgezocht.

Conclusie

De claim dat het gordelroosvaccin helpt tegen dementie is gedeeltelijk waar. De studie uit Wales laat een sterk verband zien, en er zijn meerdere andere onderzoeken die in dezelfde richting wijzen. Maar omdat het allemaal observatiestudies zijn, kunnen we nog niet met zekerheid zeggen dat het vaccin echt de oorzaak is van de duidelijk lagere kans op dementie en kunnen we al helemaal niet met zekerheid een percentage verschil vastleggen. Om dit te kunnen zeggen is dus keihard bewijs nodig, maar dit is heel lastig om te vinden, hier is volgend Ted verder medisch onderzoek naar het vaccin zelf voor nodig.