Op 1 februari 2024 is de Spreidingswet in werking getreden. Deze wet verplicht alle Nederlandse gemeenten om asielzoekers eerlijk over het land te verspreiden, op basis van hun omvang en draagkracht. Volgens de wet moesten op 1 juli 2025 alle opvanglocaties gereed zijn voor gebruik. In de praktijk blijkt dit streefdoel echter nog lang niet gehaald te zijn.

Uit cijfers van de NOS blijkt dat gemeenten tot nu toe bijna 75.000 opvangplekken voor asielzoekers hebben aangeboden. De Spreidingswet stelde echter een doel van 101.500 plekken. Het doel is daarmee nog niet gehaald. Een groot deel van de aangeboden plekken betreft tijdelijke noodopvang, die sneller te realiseren is, maar vaak duurder en minder duurzaam blijkt te zijn. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) waarschuwt dan ook dat noodopvang geen structurele oplossing is. Gemeenten die niet voldoende opvangplekken aanbieden, kunnen binnenkort worden aangesproken door de staatssecretaris. Toch noemt het COA het huidige resultaat hoopgevend, omdat het laat zien dat er vooruitgang is geboekt bij de uitvoering van de wet.

Volgens Carolus Grütters onderzoeker aan het centrum voor migratierecht van Radboud Nijmegen, biedt de Spreidingswet de beste oplossing voor het asielvraagstuk. “Als de opvanglocaties kleinschaliger worden, verdwijnt 90 procent van de problemen,” zegt hij. Ook verloopt de integratie volgens hem sneller wanneer inwoners vluchtelingen persoonlijk leren kennen.

Grütters wijst erop dat populistische partijen vaak benadrukken dat vluchtelingen slecht integreren, maar dat het echte probleem ligt bij het tekort aan middelen voor de IND en het COA. “Vluchtelingen moeten nu soms twee jaar wachten op een procedure die eigenlijk binnen een week kan worden afgerond,” zegt hij. Bovendien mogen asielzoekers in de eerste zes maanden na aankomst niets doen. Als procedures sneller verlopen, zijn er minder opvangplekken nodig en kan de doorstroom worden verbeterd.

In Helmond wordt binnenkort een nieuw asielzoekerscentrum (AZC) geopend, waar vijftig minderjarige vluchtelingen zullen worden opgevangen. Dit besluit heeft geleid tot zowel protesten als tegendemonstraties in de stad. Zie de reportage hier beneden.