Nederlanders besteden steeds minder tijd aan lezen en het leesplezier neemt af. De ontlezing in Nederland is iets dat al jaren gaande is. De basis van lezen bouw je op als kind. Op de basisschool leer je de eerste woorden herkennen en lees je je eerste boeken. Op vrijdag 10 oktober verscheen in het NRC een opiniestuk van Sander Meij over het debat rondom Kinderboekenweek. In deze opinie stelde Meij: Kinderen verplicht literaire kinderboeken laten lezen heeft een averechts effect.

Oorspronkelijke claim: https://www.nrc.nl/nieuws/2024/10/10/laat-debat-over-versimpeling-in-de-kinderboekenweek-voortaan-achterwege-a4868910

Oordeel: Ongefundeerd

Ontlezing in Nederland
Cijfers van leestijd.nl laten zien dat we in Nederland kampen met een afname van 40% met betrekking tot de leestijd onder jongeren. 24% van de 15-jarigen heeft een laag leesniveau, 63% van de jongeren leest alleen als het moet en de leeftijd waarop de ontlezing begint is 9 jaar. Tegen de tijd dat kinderen de basisschool verlaten, leest nog maar 35% vrijwel dagelijks.
De ontlezing brengt verschillende gevolgen met zich mee. Enkele voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld dat kinderen minder presteren op school en een lager studieadvies krijgen en laaggeletterden hebben minder kansen op de arbeidsmarkt. Lezen is een essentieel onderdeel van ons leven en de basis ligt in de kindertijd.

Bron: Leestijd.nl Ontlezing in Nederland

Sociale omgeving
Margriet van Hek en Gerbert Kraaykamp, Radboud Universiteit, deden onderzoek naar de rol van de sociale omgeving in de leesmotivatie bij jongens en meisjes. Voor dit onderzoek analyseerden zij data van PISA(Programma for International Student Assessment). Uit cijfers concluderen Hek en Kraaykamp dat bij jongens, die het minst gemotiveerd zijn om te lezen, de leesmotivatie aanzienlijk hoger is dan wanneer leerkrachten het lezen zelf actief stimuleren. Leerkrachten kunnen door voorlezen of het samen beginnen aan een boek kinderen motiveren om te gaan lezen, maar ook ouders en de thuisomgeving spelen een belangrijke rol.
Mirjam Snel, hoofddocent taal en lezen Hogeschool Utrecht, benadrukt hoe belangrijk de sociale omgeving is voor de leesmotivatie.
“Uit onderzoek weten we dat de thuisomgeving van kinderen heel belangrijk is. We zien dat als er thuis veel boeken aanwezig zijn, als ouders zelf lezen, of de kinderen lid zijn van de bibliotheek, dat dat invloed heeft op de aanzet tot lezen voor kinderen. Als kinderen meer lezen, heeft dit ook weer invloed op de leesvaardigheid. Maar we moeten de verantwoordelijkheid voor de leesvaardigheid van kinderen niet bij de ouders neerleggen, maar bij de school”.

Voorlezen
Ouders die zelf veel lezen, lezen ook vaker met hun kind. Uit de meest recente themameting van het GfK-SMB-kwartaalonderzoek, blijkt dat de frequentie van het voorlezen sinds 2017 niet veranderd is, 82% van de ouders las wekelijks voor. 28% van de ouders leest tenminste drie keer per week voor aan hun kind (leeftijd 6-12 jaar). Vanaf 6 jaar beginnen kinderen interesse in lezen te verliezen. In 42% van de gevallen hebben kinderen van 12 jaar geen interesse in lezen. Hoe ouder het kind wordt, hoe hoger de desinteresse.

KVB Boekwerk, SMB-GFK kwartaalmeting

Leesplezier
Hoe meer plezier kinderen uit lezen halen, hoe meer zij ook daadwerkelijk gaan lezen. Regelmatig lezen is bevorderend voor de leesvaardigheid. De hoeveelheid plezier die lezen met zich meebrengt is per kind afhankelijk. In het DUO-onderwijsonderzoek (2017) geeft een ruime meerderheid van de leerlingen van het basisonderwijs (82%) aan het leuk of heel erg leuk te vinden om te lezen. Deze uitkomst is opmerkelijk, omdat uit internationaal onderzoek uit 2012 is gebleken dat Nederlandse basisschoolleerlingen niet erg van lezen houden.

Bron: DUO Onderwijsonderzoek 2017.

Basisscholen vormen een opstapje, maar uiteindelijk is de hoeveelheid leesplezier afhankelijk van het kind. Waar het ene kind ontzettend gelukkig kan worden van De Waanzinnige Boomhut, kan een ander juist gelukkig worden van Harry Potter. Om een kind complexe boeken te laten lezen, terwijl hij/zij hier nog niet klaar voor is, is nadelig voor het leesplezier. Het is belangrijk om kinderen de vrijheid te geven om te lezen wat zij willen lezen en te lezen wat bij het niveau van het kind past. Voor ieder kind is dit anders. Het is aan basisscholen om een assortiment te bieden dat voor iedereen wat biedt, ongeacht het niveau.
“Scholen moeten nadenken over welke boeken zij willen aanbieden voor de leerlingen. Kinderen in aanraking laten komen met leeftijdsadequate boeken die zij zelf niet zo snel zouden kiezen, is een goed initiatief. Belangrijk is wel dat er nagedacht moet worden of het boek aansluit bij de belevingswereld van de leerling. Voor kinderen is het belangrijk dat zij zich kunnen inleven in het verhaal en de personages.”, aldus Snel.

Conclusie
Of het verplichten van het lezen van literaire kinderboeken averechts werkt, is afhankelijk van het kind. Alle kinderen zijn niet over één kam te scheren, wat Meij in zijn opinie wel doet. Om deze reden is het ook niet te stellen of het verplichten van literaire kinderboeken, averechts werkt. Voor het ene kind kan het verplichten een nieuwe uitdaging zijn, waar hij/zij plezier uithaalt, terwijl dit voor een ander kind juist nadelig kan werken, omdat hij/zij nog niet klaar is voor dit soort boeken en nu juist het leesplezier kwijtraakt.