Afgelopen maandag kwamen bekende schrijvers, sporters en acteurs bij elkaar in Den Haag om te protesteren tegen het verhogen van de btw op een deel van de sport- en culturele activiteiten en boeken. Het Kabinet-Schoof wil de btw op media, cultuur en sport verhogen. Waar dat nu nog negen procent is, zal dat vanaf 2026 worden verhoogd naar 21 procent. Met de verhoging hoopt het kabinet 2,3 miljard euro op te halen.

Oorspronkelijke claim: Door de btw-verhoging gaan kinderen in Nederland minder lezen. De claim is naar aanleiding van een uitspraak van Saskia Noort in een interview met de NOS.

Oordeel: Ongefundeerd

Schrijfster Saskia Noort is het niet eens met deze plannen “Het grootste probleem is dat onze kinderen dikker, ongezonder en dommer worden. En door deze bezuinigingen worden ze nog dikker, nog dommer. Dat is echt idioot.” Saskia noemt ontlezing een enorm probleem voor de samenleving en is bang dat door de belastingverhoging nog minder mensen gaan lezen.

Leesvaardigheid onder jongeren

De leesvaardigheid in Nederland neemt af, vooral onder jongeren. Uit het PISA-onderzoek van de OESO (2018) blijkt dat een kwart van de Nederlandse 15-jarigen moeite hebben met begrijpend lezen. In 2022 heeft PISA opnieuw onderzoek gedaan en geconstateerd dat de daling in leesprestaties zich heeft doorgezet. Daarnaast wijst Stichting Lezen op een dalend leesplezier en een trend van ontlezing onder jongeren, mede door digitale afleiding. Een lage leesvaardigheid heeft ook impact op de algemene taalvaardigheden. Kinderen die minder goed kunnen lezen, hebben vaak een beperktere woordenschat en minder goed ontwikkelde schrijf- en communicatievaardigheden

CPNB heeft in samenwerking met de Koninklijke Boekverkopersbond en Groep Algemene Uitgevers een factsheet opgesteld, ondersteund door cijfers en onderzoek. De factsheet geeft een overzicht van de belangrijkste feiten rondom de voorgenomen btw-verhoging op boeken, waaruit blijkt dat deze maatregel negatieve effecten oplevert voor de leesvaardigheid, kansengelijkheid en de boekensector. Hogere kosten maken boeken minder toegankelijk, dit heeft directe negatieve gevolgen voor de leesvaardigheid in Nederland. Lezen bevordert taalvaardigheid, wat essentieel is voor schoolprestaties, kansen op de arbeidsmarkt en maatschappelijke participatie.

Zorgen btw-verhoging

Het CPNB (Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek) is een organisatie die zich inzet voor het bevorderen van leesplezier en boekverkoop in Nederland. Bekende campagnes zijn onder andere de Boekenweek, de Kinderboekenweek en de NS Publieksprijs. De stichting maakt zich grote zorgen over de effecten van de btw-verhoging. “We vrezen dat er door deze maatregel minder boeken bij kinderen en lezers terecht zullen komen, wat kan leiden tot een daling in de boekverkoop. Dit zou kunnen betekenen dat boekhandels en uitgevers in moeilijkheden komen, met mogelijk banenverlies en verlies aan inkomsten voor auteurs. Ook maken we ons zorgen dat bibliotheken leden zullen verliezen en dan scholen minder boeken zullen kunnen aanschaffen”, vertelt Rozemarijn Visser, persvoorlichter campagnes kind & jeugd van CPNB.

Lezen bevorderen

De Kinderboekwinkel in Amsterdam organiseert verschillende activiteiten om het lezen en het leesplezier van kinderen te vergroten “Wij geven boekenpitches op scholen, organiseren boekenkampen en helpen scholen met het actualiseren van een schoolbieb. Daarnaast delen we via onze nieuwsbrief en sociale media tips over hoe leesplezier te vergroten.”, vertelt Marlie Marsman, eigenaresse van de Kinderboekwinkel. Ook Marlie maakt zich zorgen over de btw-verhoging “Ik verwacht in landelijke zin dat de boekenverkoop zal teruglopen, ook voor ons, ondanks dat wij in een welvarende buurt zitten waarin ouders lezen belangrijk vinden.”

De zorgen van boekverkopers, zoals de eigenaresse van de Kinderboekwinkel in Amsterdam en de CPNB wijzen op bredere gevolgen door de boekensector. Als de verkoop van kinderboeken daalt kunnen klanten, maar ook scholen en bibliotheken mogelijk minder boeken aanschaffen. Dit heeft weer negatieve gevolgen voor de leesvaardigheden van kinderen. Hierdoor is het zeer waarschijnlijk dat de btw-verhoging bijdraagt aan een afname in leesgedrag en leesvaardigheden bij kinderen.

Conclusie

De claim: Door btw-verhogingen gaan kinderen in Nederland minder lezen, lijkt op basis van bovengenoemde informatie zeer waarschijnlijk. Onderzoek van het CPNB wijst erop dat hogere kosten voor boeken de toegankelijkheid ervan zullen verminderen. Dit kan de ontlezing onder de jongeren verder versterken, terwijl het leesplezier en de leesvaardigheid al in een neerwaartse trend zitten, zoals blijkt uit het PISA-onderzoek.