18 november 2025 – leestijd 6 minuten
Let op: deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie.
Bewering
De voedselproductie veroorzaakt bijna een derde van onze nationale uitstoot.
Herkomst van de uitspraak
In een opiniestuk in het AD van 6 november 2025, getiteld “Wat als gezonde voeding de hoofdrol zou krijgen?”, schrijven Ruud Zanders, Patrick Deckers, Nicole de Schwarz, Pepijn Schmeink en Lovisa Hilwig namens de Caring Movement dat de voedselproductie “bijna een derde van onze nationale uitstoot” veroorzaakt. Met ‘uitstoot’ wordt hier de uitstoot van broeikasgassen bedoeld. Het artikel vermeldt geen specifieke bron bij deze bewering.
Na navraag blijkt dat de auteur de uitspraak baseert op informatie van de website Change Inc. Op die site wordt verwezen naar een onderzoek van het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie. Daarin wordt inderdaad gesteld dat ongeveer een derde van de uitstoot afkomstig is uit de voedselketen. Het gaat daarbij alleen om internationale cijfers en niet specifiek om de situatie in Nederland.
De cijfers zijn gebaseerd op de EDGAR-FOOD-database, ontwikkeld door het JRC, die wereldwijd de broeikasgasuitstoot van het voedselsysteem in de periode 1990 tot 2015 in kaart bracht. In deze analyse wordt niet alleen naar landbouw gekeken, maar naar de volledige voedselketen: van productie tot transport, verwerking, verpakking, distributie, bereiding en afvalverwerking. Wanneer die hele keten wordt meegenomen, komt de mondiale uitstoot uit op ongeveer een derde van het totaal. Voor de EU ligt dat aandeel rond de 30 procent, met een bandbreedte van 25 tot 42 procent per land. De bron waarop de schrijvers zich baseren, ondersteunt de claim dus niet zoals deze is geformuleerd, omdat de cijfers betrekking hebben op de wereld en op de EU, en niet specifiek op Nederland.
Hoe zit dat?
Naast het onderzoek van het JRC, blijkt uit onderzoek van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) dat het wereldwijde voedselsysteem verantwoordelijk is voor ongeveer een derde van de totale mondiale broeikasgasuitstoot. Ook deze studie hanteert daarbij een brede definitie van het voedselsysteem: niet alleen landbouw, maar de volledige voedselketen.
Beide onderzoeken laten zien dat het grootste deel van deze uitstoot plaatsvindt binnen of direct rondom de landbouw en dat de rest afkomstig is uit de toeleveringsketen.
En hoe zit dat in Nederland?
In Nederland is het aandeel van de landbouw in de nationale broeikasgasuitstoot volgens cijfers aanzienlijk lager dan de “bijna een derde” die in het opiniestuk van de Caring Movement wordt genoemd. Volgens het CBS was in 2022 ongeveer 15 procent van de Nederlandse uitstoot afkomstig uit de landbouwsector. De meest recente cijfers van het CBS laten zien dat in het tweede kwartaal van 2025 de landbouw verantwoordelijk was voor ruim 18 procent van de totale uitstoot. Het RIVM rapporteert dat in 2023 de landbouw 12,3 procent van de totale nationale uitstoot van broeikasgassen leverde, tegenover 11,1 procent in 1990.
Afhankelijk van het jaar en de meetmethode ligt het aandeel van de landbouw dus tussen de 12 en 18 procent. Als ook de uitstoot uit de rest van de voedselketen wordt meegerekend, zoals transport, verwerking en koeling, komt het aandeel waarschijnlijk hoger uit, maar er zijn geen officiële Nederlandse cijfers die in de buurt komen van een derde van de nationale uitstoot. “Als je kijkt naar de totale voedselproductie en keten kan ik bijna met zekerheid zeggen dat een derde voor Nederland sowieso te veel is”, aldus Wim de Vries, hoogleraar milieusysteemanalyse aan Wageningen University & Research.
Ook stikstofonderzoeker Gerard Velthof ziet geen bewijs dat de Nederlandse voedselproductie bijna een derde van de nationale uitstoot veroorzaakt. Hij verwijst naar hetzelfde RIVM-rapport dat eerder in deze factcheck is aangehaald. Daarin is te zien dat de officiële landbouwemissies, inclusief landgebruik, bij lange na geen derde van de totale uitstoot vormen. Velthof legt uit dat je op basis van het RIVM-rapport in theorie ook onderdelen zoals voedselverwerking of transport kunt optellen bij de landbouw om een beeld te krijgen van de volledige voedselketen. “Kijkend naar Figuur ES3 en de bijbehorende tabellen concludeer ik dat het aandeel broeikasgasemissies uit het Nederlandse voedselsysteem lager is dan een derde”, aldus Velthof.
Gerard Ros, onderzoeker aardsysteem en mondiale verandering, bevestigd dat de volledige voedselketen in Nederland, van landbouwproductie tot verwerking, transport en landgebruik, een belangrijke bijdrage levert aan de uitstoot. Ros verwijst naar het Klimaatdashboard van de Rijksoverheid: als je alleen de uitstoot van de landbouw meerekent, is dat momenteel ongeveer 17 procent van de totale Nederlandse uitstoot. Hij benadrukt dat het exacte aandeel van de hele voedselketen afhangt van wat je allemaal meetelt.
Landen gebruiken vaste richtlijnen van het IPCC (een groep internationale klimaatwetenschappers die bepaalt hoe uitstoot gemeten moet worden), waarbij ze uitstoot berekenen als activiteit × emissiefactor. “Maar niet elk land telt dezelfde bronnen op dezelfde manier mee. Een groot verschilpunt is de uitstoot uit veenweidegebieden: dit is in Nederland een uitzonderlijk grote uitstoter”, aldus Ros. Volgens hem rekenen sommige landen dergelijke landgebruiksemissies wél tot het voedselsysteem, terwijl andere dat juist niet doen; ook wetenschappelijke onderzoeken verschillen hierin. Als je veenweide-emissies wél meeneemt, “krijg je een heel ander percentage,” aldus Ros, omdat dit dus extreem vervuilende processen zijn. Hij kan zich daarom “goed voorstellen dat je in Nederland op een derde uitkomt” wanneer je de héle keten en aanvullende landgebruiksemissies meetelt. Maar, hij benadrukt dat er geen officiële Nederlandse cijfers zijn die dit bevestigen.
Conclusie
Dat bijna een derde van de totale uitstoot uit de Nederlandse voedselproductie zou komen, wordt door geen enkele nationale bron onderbouwd, slechts door mondiale cijfers, en daarmee is de claim uit het opiniestuk voor Nederland ongefundeerd.
