Bewering

Op 9 maart 2025 plaatste Leef Bewust Nederland een korte video op TikTok waarin werd beweerd dat de chemische stof BPS (bisfenol S) in kassabonnetjes zit en zeer gevaarlijk zou zijn voor de gezondheid. De video bevatte echter geen concrete bronnen om deze bewering te onderbouwen.

Oordeel

Gedeeltelijk waar

Onderzoek

Leef Bewust Nederland is een gezondheidsplatform dat holistisch advies geeft en diensten aanbiedt gericht op een gezondere levensstijl. De video werd gepresenteerd door medeoprichter Mike Verest, maar vermeldde geen directe bronnen. In een reactie verwees het platform naar een Radar-artikel over bisfenol-A (BPA) in kassabonnetjes. Dit artikel citeert onder andere toxicoloog Hester Hendriks, die uitlegde dat BPA effecten kan hebben op het immuunsysteem, de stofwisseling, het zenuwstelsel, het hormoonsysteem en de voortplanting.

Leef Bewust Nederland refereert in hun reactie ook naar fragmenten uit een Amerikaanse podcast van Chris Williamson, waarin Dr. Andrew Huberman spreekt over BPA. Er worden echter geen concrete wetenschappelijke studies aangehaald in dat gesprek.

Vanwege de gezondheidsrisico’s van BPA zijn fabrikanten overgestapt op bisfenol S (BPS) en bisfenol F (BPF). Leef Bewust Nederland beweert ook dat dit verbod een “scam” is, omdat BPS precies dezelfde gezondheidseffecten zou hebben.

Onderzoek bevestigt dat bisfenol A-analogen (waaronder BPS en BPF) geen veilige alternatieven zijn. Een studie van Bousoumah et al. (2021) toonde aan dat werknemers in de plastic- en papierindustrie, die regelmatig in contact komen met BPS en BPF, hogere concentraties van deze stoffen in hun urine hadden. Dit bewijst dat BPS en BPF door de huid worden opgenomen. Bovendien bleek uit het onderzoek dat deze stoffen hormonale verstoringen kunnen veroorzaken, net als BPA. Vooral schildklier- en voortplantingshormonen werden beïnvloed.

Op 20 januari 2025 is in de Europese Unie een wet ingegaan die BPA en zijn analogen in voedselcontactmaterialen verbiedt. De wet moet binnen 18 maanden volledig worden gerealiseerd. Thermisch papier, zoals kassabonnetjes, valt hier echter (nog) niet onder.

Toxicoloog Walter Brand, verbonden aan het RIVM, stelt hierover: “De nieuwe Europese wet is een stap in de goede richting, maar het zal moeilijk zijn voor fabrikanten om dit direct te realiseren. Hoewel het theoretisch wel haalbaar is! Er zijn alternatieven, zoals fenolvrij thermisch papier of digitale bonnetjes, maar de industrie zal zich zelf moeten aanpassen.”

De Nederlandse overheid heeft BPA eerder gereguleerd. In een RIVM-rapport uit 2014 werd geconcludeerd dat hoewel de BPA-blootstelling via voeding onder wettelijke limieten ligt, er nog onzekerheden zijn over de langetermijneffecten, vooral bij baby’s, jonge kinderen en werknemers in de plasticindustrie.

Hoewel kassabonnetjes geen voedselcontactmateriaal zijn, bevatten ze wel BPA of BPS, omdat deze stoffen als chemische ontwikkelaar in thermisch papier worden gebruikt. Deze stoffen kunnen via huidcontact worden opgenomen. Dit is vooral relevant voor kassapersoneel, dat dagelijks langdurig in aanraking komt met thermisch papier.

Echter benadrukt Brand: “Als consument is er niet direct reden tot paniek, zeker niet bij een korte aanraking zoals kort een bon aanpakken in de supermarkt. De mate van blootstelling aan deze stoffen hangt namelijk af van contactduur, huidoppervlak, temperatuur en vochtigheid. En een aanraking van drie seconden met de vingertoppen zorgt niet direct voor schadelijke effecten. Voor medewerkers die dagelijks met bonnen werken, is het wel iets om rekening mee te houden.” Ook zijn er verschillende onderzoeken die de uitspraak van Brand bevestigen.

Conclusie

De bewering dat kassabonnetjes gevaarlijke stoffen bevatten, is juist. BPS wordt inderdaad gebruikt als vervanger van BPA en wetenschappelijk onderzoek toont aan dat BPS net zo schadelijk kan zijn als BPA. De stelling dat iedereen direct gevaar loopt bij het aanraken van kassabonnetjes is echter overdreven. Een korte aanraking, zoals bij het afrekenen, leidt waarschijnlijk niet tot significante opname van BPS. De hoeveelheid die via de huid wordt opgenomen, hangt namelijk af van verschillende factoren.